اختلال هذیانی در جدیدترین نسخه‌ی DSM-5-TR

اختلال هذیانی با کد اختصاصی Delusional Disorder (297.1)(F22)

ملاک های تشخیصی اختلال هذیانی

A. وجود یک (یا چند) هذیان در مدت حداقل 1 ماه .

B. ملاک A برای اسکیزوفرنی هرگز وجود نداشته است یا هیچ مطابقتی نداشته باشد .

توجه: چنانچه توهم هایی وجود داشته باشند، مشخصه برجسته اختلال نیستند و بیشتر با محتوای هذیانی ارتباط دارند

(مثلاٌ احساس آلوده شدن از طریق حشرات با هذیان‌های مربوط به آلودگی در ارتباط است).

C. گذشته از تأثیر هذیان (‌ها) و تبعات آن، عملکرد فرد اختلال بارزی ندارد و رفتار به‌ طور آشکار عجیب و غریب یا نامتعارف نیست.

D. اگر دوره‌های شیدایی یا افسردگی اساسی روی داده باشند، طول مدت آنها نسبت به مدت دوره‌های هذیانی، کوتاه و گذرا بوده‌ است.

E. اختلال ناشی از تأثیر فیزیولوژیک مستقیم یک مواد یا بیماری جسمی دیگری نیست و سایر اختلال­ های روانی،
مانند اختلال بدریختی بدن یا اختلال وسواسی جبری توجیه بهتری برای علائم نیستند.

*****

انواع اختلال هذیانی

نوع آن را مشخص کنید :

نوع شهوانی: این زیرگروه، زمانی به‌کار می‌رود که موضوع اصلی هذیان این باشد که شخص دیگری عاشق فرد است.

نوع بزرگ‌منشی: این زیرگروه زمانی به‌کار می‌رود که موضوع اصلی هذیان، اعتقاد به داشتن استعداد یا کرامات (تشخیص داده نشده) یا اکتشافی مهم باشد.

نوع حسادت: این زیرگروه زمانی به‌کار می‌رود که موضوع اصلی هذیان خیانت همسر باشد.

نوع گزند و آسیب: این زیرگروه زمانی می‌رود که موضوع اصلی هذیان، اعتقاد فرد به توطئه، جاسوسی تعقیب از سوی دیگران بوده و یا این که می‌خواهند او را مسموم کنند، بدنام نمایند، مورد هجوم قرار دهند و مانع تحقق اهدافش گردند.

نوع جسمی: این زیرگروه زمانی به‌کار می‌رود که موضوع اصلی هذیان، کارکردها یا احساسات جسمی را دربر داشته باشد.

نوع مختلط: این زیرگروه زمانی به‌کار می‌رود که هیچ یک از موضوع های هذیانی به تنهایی غالب نباشد.

نوع نامشخص: این زیرگروه زمانی به‌کار می‌رود که آشکارا نمی توان عقیده هذیانی غالبی را تعیین کرد یا هذیان های فرد به گونه ای اند که به طور مشخص شرح داده نشده است

(مانند هذیان‌های ارجاعی بدون مؤلفه برجسته گزند و آسیب یا بزرگ‌منشی).

*****

مشخص کنید اگر :

همراه با محتوای عجیب و غریب: هذیان‌ها در صورتی عجیب و غریب در نظر گرفته می ­شوند که قابل قبول و قابل فهم نبوده و از تجربیات زندگی روزمره به ‌دست نیامده باشند

(مثلاً، اعتقاد فرد به این که بیگانگان اندام‌های داخلی او را برداشته و اندام‌های شخص دیگری را در بدنش قرار دادده اند بدون آن که کوچکترین آثاری از زخم و جراحت برجا مانده باشد).

*****

مشخص کنید اگر :

از شاخص‌های زیر باید پس از گذشت دست کم 1 سال از شروع اختلال استفاده شود:

اولین دوره، اکنون در دوره حاد قرار دارد: اولین نمود اختلال، برآورده کننده ملاک‌های نشانه و مدت زمان است. دوره حاد، دوره زمانی است که ملاک‌های نشانه برآورده شده‌اند.

اولین دوره، اکنون در حالت بهبود نسبی است: بهبود نسبی، مدت زمانی است که طی آن بهبودی بعد از دوره قبلی حفظ شده است و تنها تعدادی از ملاک‌های تشخیصی اختلال باقی مانده است.

اولین دوره، اکنون در حالت بهبود کامل است: بهبود کامل مدت زمان پس از دوره قبلی است که طی آن هیچ‌ یک از نشانه‌های خاص اختلال داده نمی شود.

دوره‌های متعدد، اکنون در دوره حاد قرار دارد.

دوره‌های متعدد، اکنون در حالت بهبود نسبی است

دوره‌های متعدد، اکنون در حالت بهبود کامل است

مداوم: نشانه‌های برآورده کننده ملاک‌های تشخیصی اختلال در اغلب دوره های بیماری باقی مانده‌اند، به ‌طوری که تجربه اندک نشانه، نسبت به دوره کلی، بسیار کوتاه است.

نامشخص

*****

شدت کنونی را مشخص کنید:

ارزیابی شدت از طریق ارزیابی کمی نشانه‌های اصلی روان‌پریشی، از جمله هذیان‌ها، توهمات، گفتار آشفته، رفتار نابهنجار روانی ـ حرکتی، و نشانه‌های منفی، صورت می گیرد.

شدت فعلی هریک از این نشانه‌ها را می‌توان براساس یک مقیاس 5 درجه­ ای (خیلی شدید طی هفته گذشته) از صفر (وجود نداشته است) تا 4 (وجود داشته و شدید است) ارزیابی کرد.

(به ابعاد شدت نشانه روان‌پریشی که توسط متخصص بالینی ارزیابی می‌شود در فصل 3 از DSM-5 مراجعه کنید).

توجه: تشخیص اختلال هذیانی را می توان بدون استفاده از این شاخص شدت نیز انجام داد.

دکتر یاسین نجفی زادگان

دکتر یاسین نجفی زادگان هستم | روان‌درمانگر و مدرس دانشگاه | دارای دکترای تخصصی روانشناسی و پروانه اشتغال تخصصی روانشناسی