رازهای پنهان حافظه نوزاد: هر آنچه باید بدانید
فهرست مطالب
تا حالا شده به عکس‌های دوران نوزادی خودتون نگاه کنید و با تعجب بپرسید: “یعنی من واقعاً این شکلی بودم؟”
یا شاید هم سعی کردید خاطرات خیلی دور رو به یاد بیارید، اما هر چی فکر می‌کنید، چیزی یادتون نمیاد.
این موضوع، یعنی حافظه نوزاد، همیشه برای من هم سوال بوده.
چطور ممکنه دورانی از زندگی‌مون رو که پر از تجربه‌های جدید و شگفت‌انگیز بوده، به کلی فراموش کنیم؟
آیا نوزادان واقعاً حافظه دارند؟
شاید باورتون نشه، اما تحقیقات نشون داده که حافظه نوزاد خیلی زودتر از اون چیزی که فکر می‌کنیم شکل می‌گیره.
دکتر یاسین نجفی زادگان هستم و می خوام در این مقاله به این سوال پاسخ بدم. حتی قبل از اینکه نوزاد بتونه حرف بزنه یا راه بره، مغزش در حال یادگیری و ذخیره اطلاعاته. نوزاد می‌تونه چهره‌ی پدر و مادرش رو تشخیص بده، صدای لالایی مورد علاقه‌اش رو به یاد بیاره و حتی بفهمه که کدوم اسباب‌بازی‌ها رو بیشتر دوست داره.
این‌ها همه نشانه‌هایی از وجود حافظه در نوزادان هستن.
شاید از خودتون بپرسید، چطور ممکنه نوزادی که هنوز خیلی کوچیکه، حافظه داشته باشه؟
خب، مغز نوزاد مثل یک اسفنج عمل می‌کنه و هر چیزی رو که دور و برش می‌بینه و می‌شنوه، جذب می‌کنه. این اطلاعات به تدریج در مغز ذخیره میشن و پایه‌های حافظه رو شکل می‌دن.
تحقیقات نشون میده که نوزادان زیر یک سال حتی می‌تونن کسانی رو که فقط یک بار در زندگی‌شون دیدن، به یاد بیارن. این نشون میده که حافظه نوزاد خیلی قوی‌تر از اون چیزیه که ما فکر می‌کنیم.
چرا خاطرات دوران نوزادی را به یاد نمی‌آوریم؟
حالا سوال اصلی اینجاست: اگه نوزادان حافظه دارن، پس چرا ما خاطرات دوران نوزادی خودمون رو به یاد نمیاریم؟
این پدیده به اسم “فراموشی نوزادی” شناخته میشه و یکی از معماهای بزرگ در علم روانشناسیه.
دلایل مختلفی برای این فراموشی وجود داره که در ادامه بهشون می‌پردازیم:
نقش هیپوکامپ در حافظه نوزاد
یکی از مهم‌ترین دلایل فراموشی نوزادی، به رشد ناکامل هیپوکامپ برمی‌گرده.
هیپوکامپ بخشی از مغزه که نقش اساسی در شکل‌گیری و ذخیره خاطرات بلندمدت داره. این قسمت از مغز در دوران نوزادی هنوز به طور کامل رشد نکرده و نمی‌تونه خاطرات رو به درستی ذخیره کنه.
به همین دلیل، خاطرات دوران نوزادی معمولاً خیلی زود از بین میرن.
البته، این به این معنی نیست که هیپوکامپ در دوران نوزادی هیچ فعالیتی نداره.
برعکس، تحقیقات نشون میده که هیپوکامپ در نوزادان فعال هست و در یادگیری و شکل‌گیری خاطرات کوتاه مدت نقش داره. اما این خاطرات کوتاه مدت معمولاً به خاطرات بلندمدت تبدیل نمیشن.
هرس سیناپسی و پاک شدن خاطرات
یه تئوری جالب دیگه هم وجود داره که بهش می‌گن “هرس سیناپسی”.
مغز نوزاد در سال‌های اولیه زندگی با سرعت خیلی زیادی رشد می‌کنه و تعداد زیادی ارتباط عصبی (سیناپس) ایجاد می‌کنه. اما بعد از یه مدت، مغز شروع به حذف سیناپس‌هایی می‌کنه که کمتر استفاده میشن.
این فرآیند به مغز کمک می‌کنه تا کارآمدتر بشه، اما ممکنه باعث از بین رفتن بعضی از خاطرات هم بشه. به قول معروف، “از دل برود هر آنکه از دیده برفت!”
پژوهش‌های انجام‌شده در آزمایشگاه روانشناس کارولین رووی کالیر در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ نشان داد که برخی از این حافظه‌ها در سنین پایین در نوزادان تشکیل می‌شود. البته نوزادان نمی‌توانند آنچه را که به خاطر می‌آورند، به شما بگویند.
بنابراین، کلید پژوهش رووی کالیر ابداع وظیفه‌ای بود که نسبت به بدن و توانایی‌های به سرعت درحال تغییر نوزادان حساس باشد تا بتواند حافظه آن‌ها را در دوره‌ای طولانی ارزیابی کند.
زبان و روایت‌سازی: چرا نمی‌توانیم خاطرات را بازگو کنیم؟
دلیل دیگه‌ای که برای فراموشی نوزادی مطرح میشه، اینه که نوزادان تا اواخر سال دوم زندگی هنوز زبان رو به طور کامل یاد نگرفتن.
زبان به ما کمک می‌کنه تا خاطراتمون رو به شکل داستان و روایت در بیاریم و اون‌ها رو به یاد بسپاریم. وقتی نمی‌تونیم خاطراتمون رو به زبان بیاریم، به سختی می‌تونیم اون‌ها رو به خاطر بیاریم.
به عبارت دیگه، ما خاطراتمون رو به شکل کلمات و جملات ذخیره می‌کنیم.
وقتی زبان رو یاد می‌گیریم، می‌تونیم خاطراتمون رو به این کلمات و جملات تبدیل کنیم و اون‌ها رو به راحتی به یاد بیاریم.
اما نوزادان هنوز این توانایی رو ندارن و به همین دلیل نمی‌تونن خاطراتشون رو به درستی ذخیره کنن.
فراموشی نوزادی: یک راز علمی
فراموشی نوزادی هنوز یک راز علمیه و دانشمندان در حال بررسی این موضوع هستن که چه عوامل دیگه‌ای ممکنه در این پدیده نقش داشته باشن.
بعضی از محققان معتقدند که تغییرات سریع مغز در دوران نوزادی هم می‌تونه در فراموشی نوزادی تاثیرگذار باشه. مغز نوزاد به سرعت در حال رشد و تغییره و اتصالات جدیدی در اون شکل می‌گیرن. این تغییرات سریع ممکنه باعث از بین رفتن خاطرات قدیمی بشن.
به گفته دکتر کارولین رووی کالیر، روانشناس، آموزش نوزادان به مدت طولانی‌تر و نشان‌دادن یادآوری‌کننده‌ها به آن‌ها می‌تواند موجب شود که آن‌ها رویدادها را به مدت طولانی‌تری در خاطر داشته باشند.
اگر به موضوعات روانشناسی علاقه دارید، پیشنهاد می کنم افسردگی پس از زایمان | هر آنچه که باید بدانید. را نیز مطالعه کنید.
تقویت حافظه نوزاد: راهکارهایی برای والدین
حالا که فهمیدیم نوزادان حافظه دارن و چرا خاطرات دوران نوزادی رو به یاد نمیاریم، بیاید ببینیم چطور می‌تونیم به تقویت حافظه نوزاد کمک کنیم. خوشبختانه، راهکارهای زیادی وجود داره که می‌تونید از همون روزهای اول زندگی نوزادتون ازشون استفاده کنید.
تکرار و تمرین: کلید طلایی
یکی از بهترین راه‌ها برای تقویت حافظه نوزاد، تکرار و تمرینه. چیزها رو بارها و بارها تکرار کنید.
برای مثال، یک آهنگ لالایی رو بارها و بارها بخونید، یک بازی مورد علاقه رو قبل از چرت کوتاه نوزاد انجام بدید و داستان‌های کوتاه رو هر شب براش تعریف کنید.
تکرار باعث میشه که اطلاعات در مغز نوزاد تثبیت بشن و به خاطرات بلندمدت تبدیل بشن.
بازی و تعامل: ایجاد خاطرات شیرین
بازی و تعامل با نوزاد هم نقش مهمی در تقویت حافظه‌اش داره. با نوزادتون حرف بزنید، براش آواز بخونید، باهاش بازی کنید و اون رو به مکان‌های جدید ببرید.
این تجربه‌ها باعث میشن که مغز نوزاد تحریک بشه و اتصالات جدیدی در اون شکل بگیرن. هر چقدر تعامل شما با نوزاد بیشتر باشه، حافظه‌اش هم قوی‌تر میشه.
تغذیه مناسب: سوخت‌رسانی به مغز
تغذیه مناسب هم برای رشد مغز و تقویت حافظه نوزاد خیلی مهمه. مطمئن بشید که نوزادتون به اندازه کافی شیر مادر یا شیر خشک غنی‌شده دریافت می‌کنه. بعد از شش ماهگی، می‌تونید غذاهای کمکی رو به رژیم غذایی نوزادتون اضافه کنید.
میوه‌ها، سبزیجات و مواد غذایی حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ و آنتی‌اکسیدان‌ها برای رشد مغز و تقویت حافظه نوزاد خیلی مفید هستن.
خواب کافی: استراحت برای یادگیری
خواب کافی هم برای رشد مغز و تقویت حافظه نوزاد ضروریه. نوزادان به خواب زیادی نیاز دارن تا مغزشون بتونه اطلاعات رو پردازش کنه و خاطرات رو ذخیره کنه.
مطمئن بشید که نوزادتون به اندازه کافی می‌خوابه و محیط خوابش آروم و ساکته.
حتما مقاله قانون ۵-۵-۵ پس از زایمان: راهنمای عملی استراحت مادران را مطالعه کنید
نقش تغذیه در حافظه نوزاد
همانطور که گفته شد، تغذیه نقش بسیار مهمی در تقویت حافظه نوزاد دارد. مواد غذایی با ارزش غذایی بالا می‌توانند به حفظ و افزایش حافظه و تمرکز کودکان کمک کنند.
مصرف میوه‌ها، سبزیجات، ماهی و مواد غذایی حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ و آنتی‌اکسیدان‌ها نیز می‌تواند به بهبود عملکرد شناختی و حافظه نوزاد کمک کند.
قبل از ازدواج حتما 8 نشانه که نیاز به مشاوره قبل از ازدواج دارید! را مطالعه کنید.
سوالات متداول درباره حافظه نوزاد
آیا نوزادان خاطرات دوران جنینی خود را به یاد می‌آورند؟
بهترین سن برای شروع تقویت حافظه نوزاد چه زمانیه؟
آیا استفاده از اسباب‌بازی‌های خاص می‌تونه به تقویت حافظه نوزاد کمک کنه؟
سخن پایانی: آینده روشن حافظه نوزاد
حافظه نوزاد یک موضوع پیچیده و جذابیه که هنوز سوالات زیادی در موردش وجود داره. با این حال، تحقیقات نشون داده که نوزادان حافظه دارن و ما می‌تونیم با استفاده از راهکارهای مختلف، به تقویت حافظه‌شون کمک کنیم.
با تکرار، بازی، تغذیه مناسب و خواب کافی، می‌تونیم به نوزادانمون کمک کنیم تا خاطرات شیرینی رو بسازن و مغز خودشون رو به بهترین شکل ممکن رشد بدن.
امیدوارم این مقاله براتون مفید بوده باشه. اگر سوالی دارید، حتماً در قسمت نظرات بپرسید. دکتر یاسین نجفی زادگان هستم و خوشحال میشم به سوالاتتون پاسخ بدم.
برای اطلاعات بیشتر در مورد روانشناسی بررسی رویدادهای تاریخ روانشناسی در 22 آوریل: چه اتفاقاتی افتاده؟ مطالعه کنید.
