نقش طرحواره ها در مشکلات تکراری زندگی شما چیست؟
مدت زمان تخمینی مطالعه: 8 دقیقه
فهرست مطالب
- طرحواره های زندگی و مشکلات ما
- اختلالاتی که ممکن است در اثر پاسخ نامناسب به طرحواره‌ها ایجاد شوند:
- ویژگیهای طرحواره‌ها (تله‌ها)ی زندگی:
- مروری بر طرحواره‌ها یا تله‌های زندگی:
- عوامل موثر بر شکل‌گیری طرحواره‌های زندگی:
- نمونه‌هایی از محیطهای آسیب‌رسان در کودکی:
- سبکهای مقابله‌ای (روش واکنش فرد به طرحواره‌های زندگی) :
- مراحل کلی تغییر در طرحواره‌های زندگی:
- موانع تغییر طرحواره‌های زندگی:
- مطالبی که احتمالا دوست داشته باشید بخوانید :
طرحواره های زندگی و مشکلات ما
شاید شما هم در زندگیتان با مشکلات تکرارشونده‌ای مواجه شده و این سوال را با خود مطرح کرده باشید که چرا این مشکل خاص، همیشه در زندگی شما تکرار میشود. این موضوع می‌تواند ریشه‌های مختلفی داشته باشد. این جا است که بحث طرحواره ها مطرح میشود .
جفری یانگ، بحث طرحواره‌های ناسازگار را مطرح می‌کند و اعتقاد دارد افراد شاید در شروع مشکلاتشان نقش زیادی نداشته باشند، اما در تداوم آن حتما نقش موثری دارند.
طرحواره در رشد شناختی، قالبی است که براساس تجربیات گذشته و به ویژه کودکی و نوجوانی شکل می‌گیرد و فرد، تجارب زندگی خود را براساس آن توجیه می‌کند.
طرحواره‌هایی که در نتیجه‌ی تجربه‌های دردناک کودکی شکل گرفته‌اند، می‌توانند ریشه بسیاری از اختلالات مزمن شخصیتی در بزرگسالی باشند.
اختلالاتی که ممکن است در اثر پاسخ نامناسب به طرحواره‌ها ایجاد شوند:
ویژگیهای طرحواره‌ها (تله‌ها)ی زندگی:
- الگوهایی عمیق و فراگیر هستند که غالبا از دوران کودکی و نوجوانی در زندگی ما وجود دارند، اما ممکن است در بزرگسالی هم به وجود بیایند.
- شامل هیجانها ، خاطرات و شناختهای ما در طول زندگی می‌شوند.
- طرحواره‌های ناکارآمد و ناسازگار موجب آسیب فرد می‌شوند.
- در رابطه فرد با خودش یا ارتباط او با دیگران تاثیر زیادی دارند.
- طرحواره‌ها برای بقای خودشان می‌جنگند و در زندگی ما تداوم دارند.
مروری بر طرحواره‌ها یا تله‌های زندگی:
- طرحواره رهاشدگی: فعال شدن این تله همراه با احساساتی مانند خشم، سردرگمی، ترس و سوگواری شدید در پی تجربه رهاشدگی یا احتمال پیش آمدن آن است. حس رهاشدگی ممکن است به دلیل وابستگی و یا بی‌ثباتی روابط باشد. شاید شما به ناراحتیها و اختلافات کوچک در روابط صمیمی خود حساس باشید و هر لحظه فکر کنید احتمال جدایی و تنها ماندن وجود دارد.
- طرحواره بدرفتاری و بی‌اعتمادی: اگر در گذشته مورد بدرفتاری قرار گرفته باشید، در روابط فعلی خود احساس آسیب‌پذیری می‌کنید. فکر می‌کنید ممکن است دیگران از شما سوءاستفاده کنند یا به شما صدمه بزنند.
- طرحواره محرومیت هیجانی: ممکن است از برقراری روابط عاشقانه خودداری کنید و یا برعکس، برای جلب محبت دیگران، بیش از اندازه به آنها توجه و مهربانی کنید. (مقاله کامل این طرحواره را در همین سایت بخوانید)
- طرحواره طرد اجتماعی: احتمالا مهمترین احساسی که تجربه می‌کنید، حس تنهایی است. شاید فکر کنید از جمع دیگران کنار گذاشته شده‌اید یا با آنها هم‌خوانی ندارید. ممکن است درگیر اضطراب اجتماعی باشید.
- طرحواره وابستگی: شاید احساس بی‌کفایتی کنید و فکر کنید بدون کمک دیگران نمی‌توانید کاری انجام دهید و یا حتی تصمیمی بگیرید. فرار از مشکلات زندگی هم روشی برای تقویت تله‌ی وابستگی است.
- طرحواره آسیب پذیری: مهمترین حس شما اضطراب است. هر لحظه فکر می‌کنید قرار است اتفاق بدی برایتان بیفتد. شاید دچار خودبیمارانگاری شده باشید و توجه بیش از اندازه‌ای به سلامت جسمی خود نشان دهید.
- طرحواره نقص و شرم: احساس غالب شما، شرمساری است. سعی می‌کنید عیب و نقصهایی که فکر می‌کنید دارید را پنهان کنید. شاید فکر کنید لیاقت محبت و توجه کسی را ندارید.
- طرحواره شکست: به خاطر شکست‌های قبلی خود احساس ناامیدی شدیدی می‌کنید و حتی شاید افسرده شده باشید. متقاعد شده‌اید که دست به هر کاری بزنید، شکست می‌خورید.
- طرحواره اطاعت (ایثار و قربانی): ممکن است اغلب از دست دیگران خشمگین باشید. شاید این خشم را با پرخاشگری یا انفعال نشان دهید. خود را مسئول خوشحالی و آسایش دیگران می‌دانید و برای کاهش رنج آنها، به خواسته‌هایشان تن می‌دهید.
- طرحواره معیارهای سختگیرانه: انجام هر کاری شما را دچار اضطراب می‌کند که مبادا نتیجه کار به اندازه کافی کامل و خوب نباشد. زندگی برای شما یعنی تلاش بی‌وقفه برای دستیابی به موفقیت.
- طرحواره استحقاق: ممکن است خود را فرد خاصی بدانید که باید همه چیز طبق خواسته شما پیش برود. دیگران را به شدت کنترل می‌کنید و همدلی کمی با آنها دارید. شاید تمایل به اعمال تکانشی داشته باشید و حتی خود را سزاوار تنبیه ندانید.
عوامل موثر بر شکل‌گیری طرحواره‌های زندگی:
- خلق و خو، سرشت و وراثت افراد
- محیط که مهمترین آن خانواده است و محیطهای دیگر مانند مدرسه و جامعه
نمونه‌هایی از محیطهای آسیب‌رسان در کودکی:
- والدین منفعل یا بدرفتار
- بی‌توجهی و سردی عاطفی والدین و یا توجه و محبت بیش از حد آنها
- بیماری، افسردگی، غیبت طولانی یا فوت یکی از والدین
- دعوای همیشگی والدین
- حمایتگری یا سختگیری بیش از حد والدین
- روابط نامناسب با همسالان یا طردشدن از جانب آنها
- تحقیر در محیط‌هایی مثل مدرسه
نیازهای کودک برای رشد سالم:
- امنیت
- ارتباط سالم با دیگران
- خودمختاری
- عزت نفس
- خودابرازگری
- پذیرش محدودیتهای واقع‌بینانه
اگر به این نیازها در کودکی پاسخ کافی و مناسب داده نشود، می‌تواند موجب شکل‌گیری طرحواره‌های ناسازگار زندگی شود.
سبکهای مقابله‌ای (روش واکنش فرد به طرحواره‌های زندگی) :
افراد برای کنار آمدن با احساس ناشی از طرحواره، رفتارها و رویکردهای متفاوتی را از خود نشان می‌دهند.
- تسلیم: طرحواره را به عنوان اصل گریزناپذیر زندگی خود می‌پذیرید و با رفتارهایتان آن را تقویت می‌کنید؛ درنتیجه مشکلاتی که در کودکی تجربه می‌کردید در زندگیتان ادامه پیدا می‌کنند. این سبک رفتار، موجب احساس ضعف و بیچارگی میشود و انگیزه خود را برای تغییر از دست می‌دهید؛ به همین دلیل، حاکمیت طرحواره بر زندگیتان ادامه پیدا می‌کند.
- اجتناب یا فرار: در این سبک مقابله‌ای، عملا تلاش می‌کنید طرحواره را از دایره هشیاری خود خارج کنید. ممکن است راه‌حلهای نامناسبی مانند سرکوب احساسات، پرخوری و انواع اعتیاد را برای فرار از تجربه هیجان ناشی از طرحواره انتخاب کنید.
- جبران افراطی یا حمله: در این سبک مقابله‌ای، تلاش می‌کنید خود و دیگران را متقاعد کنید که آنچه در ذهنتان می‌گذرد، متفاوت از طرحواره شماست. شاید این رفتار در ظاهر با موفقیت همراه باشد، اما همواره موجب جنگ درونی میشود و آرامش را از شما سلب می‌کند.
این سبکهای مقابله‌ای شاید در کودکی مفید بودند اما اکنون کارکرد خود را از دست داده‌اند یا حتی موجب اختلال در عملکرد و زندگی عادی شما می‌شوند.
مراحل کلی تغییر در طرحواره‌های زندگی:
- شناسایی طرحواره ناسازگار زندگی با مصاحبه و پرسشنامه
- درک ریشه طرحواره و پذیرش کودک زخمی درون
- بی‌اعتبار کردن طرحواره ناسازگار در سطح عقلانی
- نوشتن نامه‌ای که ارسال نمی‌شود به کسی که موجب شکل‌گیری طرحواره ناسازگار در زندگی شما شده‌است.
- بررسی دقیق الگوهای رفتاری ناشی از طرحواره ناسازگار
- الگوشکنی و جایگزینی افکار و روش مقابله‌ای ناسالم با افکار و رفتار سالم
- تلاش و مداومت
- بخشش والدین و یا سایر بزرگترهایی که در شکل‌گیری طرحواره، نقش موثر داشتند.
موانع تغییر طرحواره‌های زندگی:
- به جای پذیرش طرحواره ناسازگار و برخورد مسئولانه با آن، مقاومت و ظاهرسازی کنید.
- از مواجه شدن با طرحواره فرار کنید.
- طرحواره را حکم قطعی زندگی خود بدانید و امیدی به تغییرش نداشته باشید.
- برای شروع، طرحواره‌ای را انتخاب کنید که تغییر آن دشوار است.
- استدلال شما می‌گوید طرحواره نادرست است اما احساس شما آن را نمی‌پذیرد.
- برنامه منظمی را برای تغییر طرحواره رعایت نمی‌کنید.
- برای تغییر از کمک متخصص استفاده نمی‌کنید و می‌خواهید تمام مراحل را به تنهایی طی کنید.
آشنایی با طرحواره‌ها، بینشی به شما می‌دهد که درنتیجه‌ی آن ، مشکلات تکراری زندگی خود را سرنوشت از پیش مقدر شده‌ی خود ندانید و برای تغییر آنها هم به متخصص مراجعه کنید و هم بپذیرید تغییر این الگوها در زندگی، زمان‌بر، دشوار و البته امکان‌پذیر است. همچنین کمک می‌کند باور کنید که شایستگی تجربه زندگی شادتر و آرام‌تر را دارید.
مطالبی که احتمالا دوست داشته باشید بخوانید :
• افسردگی
• اضطراب
• اختلال شخصیت
• بیماریهای روان‌تنی
• سوءمصرف مواد مخدر
• مصرف الکل
طرحواره رهاشدگی – طرحواره بدرفتاری و بی‌اعتمادی – طرحواره محرومیت هیجانی – طرحواره طرد اجتماعی -طرحواره وابستگی – طرحواره آسیب پذیری – طرحواره نقص و شرم – طرحواره شکست – طرحواره اطاعت (ایثار و قربانی) – طرحواره معیارهای سختگیرانه – طرحواره استحقاق
آیا این مطلب برایتان مفید بود؟
