مهارت حل مساله، مراحل و تکنیکهایی برای بهبود آن
مهارت حل مساله، مراحل و تکنیکهایی برای بهبود آن
مهارت حل مساله یکی از مهارتهای نرم زندگی است که بخش زیادی از آن به ویژگیهای شخصیتی و ذاتی شما بستگی دارد؛ اما این مهارت قابل بهبود است و می‌توانید درباره آن آموزش ببینید.
مواجه شدن با مشکلات و چالشها در زندگی، گریزناپذیر و طبیعی است و اصلا نشانه بدشانسی یا بدبختی شما نیست. ممکن است در محل کارتان یا زندگی خانوادگی‌تان و یا در زمینه تحصیلتان دچار مشکل شوید. هرچه زودتر بتوانید این مسائل را حل کنید، لطمه کمتری می‌بینید.
مهارت حل مساله چیست؟
حل مساله یک فرایند آگاهانه است که کمک می‌کند هرچه زودتر علت مشکل را تشخیص دهید و سریعترین و موثرترین راه‌حلها را برای حل آن انتخاب کنید.
ممکن است برای حل یک مساله، راه‌حلهای مختلفی وجود داشته باشد. شما باید بتوانید براساس شرایط و امکانات موجود، بهترین روش را انتخاب کنید. این کار مستلزم این است که شما توانمندیهای خودتان را باور کنید و برای رفع نقطه ضعفهایتان هم تلاش کنید.
مهارت حل مساله کاملا هدفمند و برنامه‌ریزی شده به رفع مشکل می‌پردازد و به شانس و حوادث احتمالی متکی نیست.
چرا داشتن مهارت حل مساله ضروری است؟
- شما در مراحل مختلف زندگی با مسائل زیادی مواجه می‌شوید که اکثر آنها با کمی وقت گذاشتن و دقت بیشتر، قابل حل هستند. حل سریع مشکلات کمک می‌کند آسیب کمتری ببینید.
- داشتن مهارت حل مساله به شما اعتمادبه‌نفس بیشتری می‌دهد و دیگر از مواجهه با چالشها نمی‌ترسید. به همین دلیل به‌جای فرار یا اجتناب از مساله، می‌ایستید و برای حل آن تلاش می‌کنید.
- هرچه مساله‌های کاری و زندگی‌تان را زودتر حل کنید، استرس کمتری را هم تحمل خواهید کرد که به سلامت روان شما هم کمک می‌کند.
- این مهارت محدودیتهای شما را کمتر می‌کند و با ارزش‌آفرینی و ایجاد تمایز کمک می‌کند از رقبا جلوتر باشید و به موفقیتهای بیشتری برسید.
مهارتهایی که با مهارت حل مساله مرتبط هستند:
- مهارت مدیریت زمان
- ارتباط موثر و مهارت بحث و گفتگو
- خلاقیت
- آشنایی با روشهای تحقیق
- توانایی ارزیابی و تحلیل داده‌ها و نتایج
- مهارت تصمیم‌گیری
مراحل مهارت حل مساله
شناسایی مشکل و پذیرش آن
تا زمانی که متوجه وجود مشکل نشوید و آن را نپذیرید، نمی‌توانید راه‌حلی برایش پیدا کنید. در این مرحله باید واقع‌بین باشید. شاید فکرکردن به وجود مشکل، شما را دچار استرس کند، ولی فرار از آن روش درستی نیست. موضوع پیش آمده را به چشم یک مساله ببینید که قابل حل است و آن را ساده‌سازی کنید.
تحلیل داده‌ها
یک مرحله مهم در مهارت حل مساله، تحلیل داده‌هاست. تمام داده‌های مرتبط با مساله را پیدا کنید و برای تجزیه و تحلیل آنها وقت بگذارید. عوامل موثر در ایجاد مشکل و همین‌طور شرایط محیطی را بررسی کنید. نقش خودتان را در ایجاد آن مساله ببینید و به تعریف واضح و مشخصی از مساله برسید تا بتوانید برای همکاران یا اطرافیانتان هم توضیح دهید.
بررسی راه‌حلهای موجود
به تمام راه‌حلهای موجود فکر کنید؛ حتی راه‌حلهایی را که عجیب و دورازدسترس هستند از قلم نیندازید. منابع و امکانات خودتان را فهرست کنید. آینده هر راه‌حل را پیش‌بینی کنید و ببینید به کجا ختم میشود. برای پیداکردن بهترین راه‌حل بهتر است از روشهای گروهی ایده‌یابی هم کمک بگیرید. روشهایی مثل طوفان فکری می‌توانند به شما کمک کنند راه‌حلهای ابتکاری‌تری را پیدا کنید.
تصمیم‌گیری
درنهایت برای اجرای راه‌حل انتخابی، برنامه‌ریزی کنید و طرحی ارائه کنید. دامنه اختیارات هر فرد را مشخص و راه‌حلها را اولویت‌بندی کنید. داشتن مهارت گفتگو در این مرحله کمک می‌کند بتوانید اطرافیانتان را متقاعد به پذیرش راه‌حل کنید. راه‌حلی مناسب است که بتواند در کمترین زمان ممکن و با حداقل آسیب، مساله را حل کند.
ارزیابی راه‌حل
بعد از اجرای یک راه‌حل، آن را پایش کنید. در این مرحله همکاری همه افراد درگیر در مساله اهمیت دارد. ببینید راه‌حلی که انتخاب کردید چقدر در حل مساله اثربخش بوده است. می‌توانید از همکاران یا سایر افراد درگیر در مساله، بازخورد بگیرید.
چطور می‌توانید مهارت حل مساله را افزایش دهید؟
- اطلاعات فنی و دانش تخصصی خودتان را در زمینه شغل و تحصیلاتتان بالا ببرید. هرچقدر دانش بیشتری داشته باشید، هنگام مواجه شدن با مشکل، بهتر می‌توانید جنبه‌های مختلف آن را بررسی کنید.
- هرچقدر تجربه شما در زمینه خاصی بیشتر باشد، با مشکلات و چالشهای بیشتر و متنوع‌تری آشنا می‌شوید و ذهنتان بازتر میشود.
- از تجربیات افراد قدیمی هم استفاده کنید. درباره مسائل مختلف با آنها مشورت کنید و حرفهایشان را بشنوید.
- حس کنجکاوی را در خودتان تقویت کنید.
- برای کسب مهارت حل مساله، از چالشها فرار نکنید؛ برعکس خودتان را درمعرض آنها قرار دهید و سعی کنید مهارتتان را امتحان کنید. از منطقه امنتان خارج شوید و فرصتهای جدید را ببینید.
- در زمینه رشته تخصصی‌تان مشکلات و چالشهای فرضی طراحی کنید و سعی کنید راه‌حلهای مختلف را برایش پیدا کنید.
- نسبت به روشهای قدیمی متعصب نباشید.
- دربرابر استفاده از تکنولوژیهای جدید مقاومت نکنید و با آنها آشنا شوید.
- روحیه کار تیمی و هم‌فکری و همراهی را در خودتان تقویت کنید.
- بهترین راه‌حلها در آرامش به ذهنتان می‌رسند؛ پس یاد بگیرید در شرایط سخت، آرامشتان را حفظ کنید.
- اگر می‌خواهید مهارت حل مساله خوبی داشته باشید، به‌جای اینکه روی مشکل تمرکز کنید، به راه‌حلها فکر کنید.
- از تکنیک «پنج چرا» کمک بگیرید.
کلام آخر
مهارت حل مساله یک مهارت مهم و کاربردی در زندگی است که می‌تواند به موفقیت و توسعه فردی شما کمک زیادی کند. دکتر یاسین نجفی زادگان در کارگاه مهارتهای زندگی به این مهارت هم اشاره کرده‌اند.
