اختلال اضطراب بیماری چیست و چطور مدیریت میشود؟
اختلال اضطراب بیماری چیست و چطور مدیریت میشود؟
شاید در اطرافیانتان کسانی را بشناسید که برای هر بیماری به چندین پزشک مراجعه می‌کنند و درنهایت هم ناراحتند که هیچ پزشکی نمی‌تواند بیماریشان را تشخیص دهد. اختلال اضطراب بیماری می‌تواند به‌شکل جدی زندگی افراد مبتلا را مختل و آنها را درگیر آزمایشهای تشخیصی متعدد و بی‌فایده کند.
کسانی که دچار این مشکل هستند، بسیار به عملکردهای طبیعی بدنشان حساسند و حتی بعضی از نشانه‌های رایج و کوچک مثل افت فشار یا درد و اسپاسم آنها را خیلی نگران می‌کند.
اختلال اضطراب بیماری چیست؟
اختلال اضطراب بیماری (illness anxiety disorder) در میان جوانان شایع‌تر است. فرد درباره احتمال وجود یک بیماری خطرناک و سخت، خیلی مضطرب است و حتی نظر پزشکان مبنی بر بی‌خطر بودن نشانه‌ها، خیال او را راحت نمی‌کند.
ممکن است فرد مبتلا برای یک نشانه، آزمایشها و معاینات تکراری زیادی را انجام دهد و باوجود خوب بودن نتایج، باز هم به سراغ پزشکان دیگری برود.
نکته مهم: درصورت وجود نشانه‌های جسمی، فرد حداقل یک بار باید به پزشک مراجعه کند و معاینه شود. اگر نتایج آزمایشها، وجود بیماری را تایید نکرد و فرد همچنان بر بیماربودن خودش اصرار داشت، تشخیص اختلال اضطراب بیماری با روانشناس یا روانپزشک است.
ملاکهای DSM-5 عبارتند از:
- اشتغال ذهنی مداوم به وجود بیماری جدی
- شدت نگرانی و اضطراب فرد، تناسبی با شدت نشانه‌های جسمی ندارد.
- رفتارهای اجتنابی یا بررسیهای افراطی و وسواسی درباره نشانه‌های بدنی دیده میشود. مثلا فرد از ترس دریافت خبر بدی درباره سلامتی یا به علت بی‌اعتمادی به پزشک، اصلا برای تشخیص اقدام نمی‌کند و فقط نگران است؛ یا به‌صورت مداوم بدنش را برای پیدا کردن نشانه‌های بیماری احتمالی، وارسی می‌کند.
- این اشتغال ذهنی حداقل شش ماه طول بکشد.
- این رفتارها با اختلالاتی مثل وسواس فکری-عملی یا اختلال بدشکلی بدن توجیه نشود.
نشانه‌های رایج اختلال اضطراب بیماری چیست؟
- اضطراب مداوم درباره مبتلا شدن به بیماری خطرناک به‌ویژه اگر سابقه ابتلا به یک بیماری در خانواده وجود داشته باشد.
- اجتناب از بعضی ار فعالیتهای معمولی زندگی از ترس بیمار شدن: مثلا نرفتن به مهمانی یا سفر یا طبیعت از ترس بیماری
- مراجعه مداوم به مراکز درمانی برای نشانه‌های خفیف و ساده و تکرار آزمایشهای تشخیصی
- جستجوی مکرر در اینترنت درباره نشانه‌های بیماری خاصی که ذهن فرد را به خود مشغول کرده است.
- حساسیت زیاد نسبت به عملکردهای طبیعی بدن
- گفتگوی مکرر با دیگران درباره وضعیت جسمی خود
علل اضطراب بیماری
علت دقیق این اختلال مشخص نیست؛ اما براساس تحقیقات می‌توانیم به چند علت که شایع‌تر هستند اشاره کنیم:
- سطح بالای استرس در فرد یا ابتلای او به اختلالاتی مثل وسواس، اضطراب فراگیر، پنیک، افسردگی یا اسکیزوفرنی
- سابقه اختلال اضطراب بیماری در افراد درجه یک خانواده
- آسیبهای شدید جسمی در کودکی مثل بیماریهای جدی یا سوءاستفاده جنسی
- الگوهای فکری و شناختی اشتباه که فرد ممکن است در کودکی از والدین یا در اثر تجربیات زندگی آموخته باشد.
اگر اختلال اضطراب بیماری درمان نشود، چه عوارضی را ایجاد می‌کند؟
- اضطراب طولانی و مداوم، سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند و فرد را مستعد ابتلا به بیماری می‌کند.
- رفتارهای اجتنابی باعث انزوا و دوری فرد از جامعه میشود و زندگی شخصی و کاری او را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
- در افرادی که زمینه مساعدی برای افسردگی یا وسواس دارند، باعث شدت این اختلالها میشود.
- انجام مداوم بعضی از آزمایشهای تشخیصی، عوارض جدی جسمی ایجاد و هزینه زیادی را هم به فرد تحمیل می‌کنند.
درمان یا کنترل اختلال اضطراب بیماری
دارودرمانی
معمولا روانپزشک، در کنار روان‌درمانی، داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) تجویز می‌کند. استفاده از داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی، کمک می‌کند تا مراحل روان‌درمانی با آرامش بیشتری طی شود.
روان‌درمانی در اختلال اضطراب بیماری
درمان شناختی رفتاری یکی از موثرترین درمانها برای این اختلال است. فرد یاد می‌گیرد افکار اضطراب‌آور خودش را مدیریت کند و درک متفاوتی از عملکرد بدنش به‌دست آورد. درمانگر به او کمک می‌کند الگوهای اشتباه اموخته‌شده را پیدا و آنها را با الگوهای جدیدی جایگزین کند.
اگر فرد دچار رفتارهای اجتنابی است، یاد می‌گیرد به‌جای اجتناب، با ترسهایش مواجه شود. همچنین اختلالات دیگری که ممکن است به موازات این اختلال وجود داشته باشند، مثل وسواس یا افسردگی، باید درمان شوند.
یادگیری تکنیکهای آرام‌سازی کمک زیادی به کاهش استرس فرد می‌کند. همچنین باید جستجوی مستمر نشانه‌های بیماری را متوقف کند.
ممکن است این اختلال به‌طور کامل درمان نشود یا در زمان دیگری دوباره خودش را با بیماری و نشانه جدیدی نشان دهد. اما با تکنیکهای روان‌درمانی می‌توان تاحد زیادی کیفیت زندگی فرد را بهتر کرد.
تغییر سبک زندگی
- رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی را در برنامه روزانه خودتان بگنجانید.
- الکل و نیکوتین را حذف کنید و مصرف کافئین را هم محدود کنید.
- مراقبه و آرام‌سازی را فراموش نکنید. از یوگا، ماساژ و پیاده‌روی در طبیعت لذت ببرید.
- فعالیتهای اجتماعی و روابط دوستانه خودتان را گسترش دهید. با اعضای خانواده وقت بیشتری بگذرانید. دریافت محبت و حمایت دوستان و خانواده به درمان و حتی پیشگیری از بسیاری از اختلالات روانی کمک می‌کند.
- اگر نشانه جسمی دارید به پزشک مراجعه کنید و به تشخیص او اعتماد کنید. چنانچه طبق تشخیص او، بیماری جدی ندارید، دیگر درباره بیماری در اینترنت جستجو نکنید و شروع به خوددرمانی هم نکنید.
کلام پایانی درباره اختلال اضطراب بیماری
این اختلال اغلب کیفیت زندگی فرد را بسیار پایین می‌آورد. البته ممکن است به‌طور کامل درمان نشود یا در زمان دیگری دوباره ظاهر شود؛ اما روانشناس می‌تواند کمک زیادی به بهبودی فرد مبتلا و بازگشت او به محل کار و زندگی اجتماعی کند.
