اپیزود 30 پادکست روانشناسی روان‌فیکس

آسیب رهبران مقتدر بر سازمان

رهبران مقتدر و با اعتماد به نفس بالا، اغلب به عنوان افراد موفق و تأثیرگذار در سازمان‌ها و جوامع شناخته می‌شوند. این افراد با تکیه بر قدرت و نفوذ خود، تصمیمات بزرگ و سرنوشت‌سازی می‌گیرند که مسیر و جهت‌گیری سازمان‌ها را تعیین می‌کند. با این حال، آیا همیشه چنین رهبرانی می‌توانند برای سازمان‌ها و تیم‌ها مفید باشند؟

در نگاه اول، ویژگی‌هایی مانند رقابت‌پذیری، قاطعیت و جهت‌دهی به تصمیم‌گیری‌های سریع ممکن است به نظر برسد که سازمان‌ها را به سوی موفقیت می‌برد. اما تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که یک رهبر مقتدر، در بلندمدت ممکن است به طور ناخواسته باعث ایجاد یک فرهنگ رقابتی و خودخواهانه شود که در نهایت به بهره‌وری و همکاری آسیب می‌رساند.

نقش رهبری مقتدر در سازمان‌ها:

رهبران مقتدر، به طور معمول با رویکردی قاطع و دستوری به مدیریت سازمان‌ها می‌پردازند. این نوع رهبران به جای مشورت با همکاران یا در نظر گرفتن نظرات تیم، بر تصمیمات شخصی خود تأکید می‌کنند و اغلب از زور و قدرت برای پیشبرد اهدافشان استفاده می‌کنند. این نوع رهبری، هر چند که ممکن است در کوتاه‌مدت موفقیت‌هایی را به همراه داشته باشد، اما در طولانی‌مدت به دلایل مختلف، نتایج معکوسی را به دنبال دارد. در حقیقت، چنین رهبرانی باعث کاهش روحیه همکاری و افزایش حس رقابت منفی در میان کارکنان می‌شوند.

تأثیرات منفی رهبری مقتدر:

در تحقیقی که توسط دکتر همنت ککار و نیر سیواناتان انجام شده است، به بررسی نتایج منفی رهبری مقتدر پرداخته شده است. این تحقیق که در قالب هشت مطالعه مختلف صورت گرفته، نشان می‌دهد که رهبران مقتدر با ایجاد یک فرهنگ رقابتی، باعث کاهش همکاری و تعامل مثبت بین اعضای تیم می‌شوند. این تحقیقات تأکید دارند که جوامع و سازمان‌ها زمانی به شکوفایی می‌رسند که اعضای آن‌ها با یکدیگر همکاری کرده و اطلاعات و دانش خود را به اشتراک بگذارند. اما رهبری مقتدر می‌تواند این فرآیندها را مختل کند.

رهبری مقتدر و تفکر صفر و یکی:

یکی از نتایج مهم این تحقیقات، تأثیر منفی رهبری مقتدر بر شکل‌گیری تفکر صفر و یکی در میان کارکنان است. رهبرانی که از سبک رهبری مقتدرانه استفاده می‌کنند، فضایی را ایجاد می‌کنند که در آن افراد معتقدند تنها راه پیشرفت، آسیب رساندن به دیگران است. این تفکر صفر و یکی، که به معنی تفکر در چارچوب برنده-بازنده است، می‌تواند باعث شود که افراد در سازمان‌ها و جوامع کمتر به همکاری و کمک به دیگران تمایل داشته باشند. چنین فرهنگی می‌تواند به شکل‌گیری یک محیط کاری سمی و غیرسازنده منجر شود.

تفاوت بین دموکراسی و دیکتاتوری:

در بخشی از تحقیقات، تیم پژوهش به بررسی تفاوت‌های موجود در میان کشورهایی با رهبری دموکراتیک و دیکتاتوری پرداخت. این مطالعه نشان داد که در کشورهای دیکتاتوری، جایی که رهبران از تسلط و قدرت شخصی بیشتری برخوردارند، مردم بیشتر به تفکر صفر و یکی گرایش دارند و کمتر به کمک به دیگران تمایل نشان می‌دهند. در مقابل، در کشورهای دموکراتیک که رهبران بیشتر با مشورت و تعامل با مردم عمل می‌کنند، تمایل به همکاری و کمک به دیگران بیشتر است.

آزمایش تأثیر رهبری مقتدر در محیط کار:

برای بررسی مستقیم تأثیر رهبری مقتدر بر همکاری و رقابت در محیط کار، یک آزمایش طراحی شد. در این آزمایش، بازیگرانی نقش رهبران را ایفا کردند و در ویدیوهایی به توضیح سبک رهبری خود پرداختند. یکی از سبک‌ها، سبک رهبری مقتدر بود که در آن رهبر بر تصمیم‌گیری‌های قاطع و بدون مشورت با تیم تأکید داشت. سبک دیگر، سبک رهبری معتبر (prestige) بود که در آن رهبر بر اهمیت نظر و مشارکت دیگران تأکید می‌کرد. نتایج این آزمایش نشان داد که تماشای ویدیوهای مربوط به رهبران مقتدر باعث شد شرکت‌کنندگان بیشتر به تفکر صفر و یکی گرایش پیدا کنند و تمایل کمتری به کمک به دیگران نشان دهند.

تأثیر جنسیت بر رهبری مقتدر:

یکی از سوالات مطرح شده در این تحقیق، تأثیر جنسیت رهبر بر نتایج بود. آیا رهبری مقتدر از سوی یک مرد یا زن، تفاوتی در تأثیرات آن بر همکاری و رقابت کارکنان دارد؟

نتایج نشان داد که جنسیت رهبر تأثیری بر نتایج نداشت؛ چه رهبر مرد باشد و چه زن، رهبری مقتدر همچنان باعث کاهش تمایل به همکاری و افزایش تفکر صفر و یکی در میان کارکنان می‌شود.

تأثیرات بلندمدت رهبری مقتدر:

علاوه بر تأثیرات کوتاه‌مدت، تأثیرات بلندمدت رهبری مقتدر نیز بررسی شد. در یک مطالعه، کارکنانی که تحت مدیریت رهبران مقتدر بودند، تمایل کمتری به کمک به همکاران خود نشان دادند. این تأثیرات حتی زمانی که کارکنان رابطه خوبی با مدیر خود داشتند و او را به عنوان یک رهبر اخلاقی می‌شناختند، همچنان مشهود بود.

نمونه‌های واقعی:

شرکت مایکروسافت تحت رهبری استیو بالمر، مدیر عامل سابق این شرکت، نمونه‌ای از تأثیرات منفی رهبری مقتدر است. در دوران رهبری بالمر، مایکروسافت از رقبا عقب ماند و فرهنگ ترس و تضاد داخلی در شرکت حاکم شد. این شرکت در دوره‌ای طولانی، دچار افت شدید عملکرد شد و بسیاری از کارکنان از کاهش روحیه و انگیزه شکایت داشتند. اما با آمدن ساتیا نادلا، یک رهبر با رویکرد همدلانه و مشارکتی، شرکت توانست با تغییر فرهنگ سازمانی و تمرکز بر همکاری و یادگیری، دوباره به اوج بازگردد.

راهکارهای مقابله با تأثیرات منفی رهبری مقتدر:

سازمان‌ها و مدیران می‌توانند با اتخاذ برخی راهکارها، از تأثیرات منفی رهبری مقتدر جلوگیری کنند. یکی از این راهکارها، ترویج فرهنگ همکاری و تعامل در میان کارکنان است. سازمان‌ها باید به کارکنان خود بفهمانند که همکاری و کمک به دیگران بخشی از وظایف شغلی آن‌هاست و این امر می‌تواند به موفقیت کلی سازمان کمک کند. همچنین، برنامه‌های آموزشی و کارگاه‌های مرتبط با مهارت‌های همکاری و تعامل می‌تواند به بهبود فرهنگ سازمانی کمک کند.

اهمیت آگاهی از سبک رهبری:

مدیران باید از تأثیرات سبک رهبری خود بر فرهنگ سازمانی آگاه باشند. انتخاب سبک رهبری مناسب، نه تنها بر عملکرد کارکنان تأثیر می‌گذارد بلکه می‌تواند بر موفقیت یا شکست سازمان نیز تأثیرگذار باشد. رهبری مقتدر، هر چند که در برخی مواقع لازم و ضروری است، اما نباید به عنوان سبک اصلی مدیریت انتخاب شود. بلکه، مدیران باید از ترکیبی از سبک‌های رهبری استفاده کنند که باعث افزایش همکاری و تعامل مثبت در سازمان می‌شود.

نقش آموزش و مشاوره:

آموزش و مشاوره در زمینه مدیریت و رهبری می‌تواند به مدیران کمک کند تا سبک رهبری مناسبی را انتخاب کنند.