هوش هیجانی چیست و چطور می‌توانیم آن را افزایش دهیم؟

هوش هیجانی یا EQ (Emotional Intelligence) توانایی درک و تفسیر و مدیریت احساسات و استفاده از آنها برای برقراری ارتباط موثر است.

تا چند سال قبل وقتی صحبت از هوش می‌شد، ذهن همه به سمت هوش شناختی یا همان IQ معروف می‌رفت. تصور افراد این بود که داشتن IQ بالا می‌تواند موفقیت فرد را تضمین کند. والدین هم به سراغ تستهای مختلف هوش هیجانی می‌رفتند و راهکارهای افزایش این هوش را امتحان می‌کردند.

امروزه طبق تحقیقات ثابت شده است که هوش شناختی بالا لزوما باعث موفقیت فرد نمی‌شود و عوامل دیگری هم باید در کنار آن وجود داشته باشند. یکی از این عوامل مهم، هوش هیجانی است.

اگر تمایل دارید بدانید هوش هیجانی چیست و چگونه می‌توانید آن را در خودتان یا فرزندتان افزایش دهید، با ما همراه باشید.

انواع هوش

پیش از اینکه ببینیم هوش هیجانی چیست، انواع هوش را بررسی کنیم. معمولا وقتی می‌خواهیم هوش را تعریف کنیم به سراغ تواناییهای ذهنی مانند محاسبات پیچیده اعداد، اطلاعات عمومی بالا یا حافظه قوی می‌رویم. درواقع هوش شامل توانمندیهایی مثل استدلال انتزاعی، خلاقیت، حل مساله، سازگاری و عوامل دیگر است.

گاردنر ایده هوشهای متعدد و متمایز را مطرح کرد. طبق نظریه هوش چندگانه گاردنر، هوشهای متمایز، مهارتهای و تواناییهای خاصی را نشان می‌دهند مثل: هوش زبانی، هوش فضایی، هوش منطقی و ریاضی، هوش موسیقایی، هوش حرکتی، هوش بین‌فردی و درون‌فردی و هوش طبیعی‌گرایی. هر فعالیتی می‌تواند شامل ترکیبی از چند هوش مختلف باشد.

استرنبرگ به نظریه هوش سه‌گانه معتقد بود و سه جنبه مختلف عملی، تحلیلی و خلاق را برای هوش مطرح کرد.

همان‌طور که می‌بینید مفهوم هوش در سالهای اخیر مدام درحال تغییر است و همچنان پژوهشهای زیادی بر روی انواع هوش و فاکتورهای موثر بر آن درحال انجام است. آزمونهای هوش متعددی هم وجود دارند که ازجمله آنها می‌توانیم به آزمون هوش استنفورد-بینه و آزمون هوش وکسلر اشاره کنیم.

تفاوت هوش شناختی با هوش هیجانی چیست؟

هوش شناختی یا IQ به تواناییهای فکری مثل مهارتهای ریاضی، توانایی استدلال منطقی، توانایی یادگیری و استفاده از مطالب یادگرفته‌شده در قالب مهارت اشاره می‌کند.

هوش هیجانی یا EQ نشان‌دهنده توانایی در درک احساسات خود و دیگران، ابراز آن، ارزیابی درست احساسات و مدیریت و کنترل آن است. افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند، می‌توانند هیجانات خود را کنترل و تنظیم کنند. همچنین انعطاف بیشتری در روابط با دیگران دارند. آنها احساسات افراد را بهتر درک می‌کنند و می‌توانند ارتباط خوبی با سایرین برقرار کنند.

بخشی از هوش هیجانی، از بدو تولد در فرد وجود دارد؛ اما بخش زیادی از آن اکتسابی است. بنابراین می‌توانیم هوش هیجانی را در خودمان و فرزندانمان افزایش دهیم.

داشتن هوش هیجانی بالا چه کمکی به موفقیت افراد می‌کند؟

هوش هیجانی چیست و چه تاثیری در موفقیت افراد دارد؟

تحقیقات نشان می‌دهد بخش زیادی از کارایی افراد در جامعه و محیط کار، تحت‌تاثیر هوش هیجانی آنها قرار دارد. شرکتهای بزرگ سعی می‌کنند پرسنل کلیدی خود را از میان افرادی انتخاب کنند که هوش هیجانی بالاتری دارند.

این افراد توانایی سازگاری و انعطاف‌پذیری بالایی دارند و برای کارآفرینی یا حضور در کسب‌وکارهای پرریسک بسیار مناسب و قابل‌اتکا هستند.

افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند، به‌خوبی با تیم هماهنگ می‌شوند و درنتیجه می‌توانند در فعالیتهای تیمی و گروهی مشارکت کنند و موثر باشند.

آنها مسئولیت‌پذیرند و به‌خوبی می‌توانند با دیگران همدلی کنند. همچنین کنجکاوی بالایی دارند و مشتاق موفقیت و امتحان راهکارهای جدید هستند.

ویژگیهای فردی با هوش هیجانی بالا چیست؟

• اعتمادبه‌نفس بالایی دارند.
• به‌خوبی می‌توانند احساسات خود را مدیریت کنند و استرس کمتری دارند.
• انگیزه بالایی برای رسیدن به هدفهایشان دارند. خودانگیخته هستند و کمتر به پاداشهای بیرونی نیازمندند.
• به‌راحتی می‌توانند با دیگران ارتباط برقرار کنند. شروع گفتگو برایشان راحت است و به زبان بدن افراد توجه می‌کنند.
• سازگاری و انعطاف بالایی دارند. از چالشها استقبال می‌کنند.
• به‌خوبی با دیگران همدلی می‌کنند. خودشان را جای آنها قرار می‌دهند و به احساسات افراد توجه می‌کنند.
• خودکارامدی زیادی دارند.
• به‌خوبی می توانند دیگران را رهبری کنند.

نشانه پایین بودن هوش هیجانی چیست؟

• درمقابل چالشها زود مایوس می‌شوید و از آنها فرار می‌کنید.
• تشخیص زمان مناسب گفتن هر حرف برایتان سخت است.
• انتقادپذیر نیستید و زود ناراحت و عصبی می‌شوید.
• نشانه‌های احساسی دیگران را دیر متوجه می‌شوید یا کاملا به آنها بی‌توجهید.
• اشتباهات را مدام تکرار می‌کنید و به فکر اصلاح روشهای نادرست نیستید.
• انگیزه خود را زود ازدست می‌دهید و برای اینکه دوباره انگیزه داشته باشید، به پاداشهای بیرونی وابسته هستید.
• پذیرش مسئولیت کارها برایتان سخت است.
• تغییرات خلقی زیادی دارید و نمی‌توانید احساسات خود را کنترل کنید.
• بیان قاطعانع نظراتتان برایتان دشوار است.
• به دیگران اجازه می‌دهید به‌راحتی مرزهای شما را زیرپا بگذارند.
• بخشیدن دیگران برایتان سخت است.
• حوصله یادگیری کارها و مهارتهای جدید را ندارید و دوست دارید همیشه کارها را به همان روش قدیمی انجام دهید.

راهکارهای تقویت هوش هیجانی چیست؟

• احساسات خود را بشناسید، آنها را بپذیرید و با دیگران درباره احساسات خودتان و آنها حرف بزنید.
• به بازخوردهای دیگران درباره خودتان اهمیت دهید. نظرشان را درباره عملکرد و رفتارهای خود در هر موقعیت خاص، بپرسید.
• تمرین کنید به حرفها و درددلهای دیگران گوش کنید. سعی کنید خودتان را جای آنها بگذارید و درک کنید چرا در آن موقعیت، رفتار خاصی را از خود نشان داده‌اند.
• مثبت فکر کنید و جنبه‌های خوب و مثبت هر چیز را ببینید.
• از قرارگرفتن در موقعیتهای جدید استقبال کنید. هر چالشی، فضای مناسبی برای رشد و یادگیری است.
• از شکست خوردن نترسید. داستان زندگی افراد موفق را بخوانید تا بدانید چندبار شکست خوردند تا درنهایت به موفقیت رسیدند.
• هنگام صحبت با دیگران با آنها تماس چشمی برقرار کنید. به زبان بدنشان موقع حرف زدن توجه کنید.
• همیشه با دیگران با آرامش و احترام برخورد کنید. تفاوتهای فردی را بپذیرید و قبول کنید همه انسانها مثل شما فکر و احساس نمی‌کنند.
• پذیرش مسئولیت کارهایتان نشانه این است که رشد کرده‌اید. از انتقادها برای بهبود مستمر خود استفاده کنید.
• در کارهای گروهی شرکت کنید.
• برای شناخت بهتر خودتان وقت بگذارید.