با ترس از تاریکی در کودکان چه کنیم؟

مدت زمان تخمینی مطالعه: 6 دقیقه

ترس کودکی و راه های مقابله با آن

یکی از ترسهای رایج در کودکان، ترس از تاریکی است که اگر به شیوه مناسبی درمان نشود ممکن است تا بزرگسالی هم ادامه پیدا کند.
گاهی این ترس ناشی از تماشای یک فیلم یا شنیدن قصه‌ای ترسناک و یا مواجهه با اتفاقی وحشتناک است و گاهی هم علت خاصی برای آغاز آن مشاهده نمی‌شود.
ترس از تاریکی معمولا در سنین دو تا شش سالگی بیشتر دیده می‌شود .

در این سن ، کودک نمی‌تواند بین تخیل و واقعیت تمایز قائل شود. او با دقت به تصاویر فیلمها و کتابها نگاه می‌کند، در مورد آن خیال پردازی و وجود هیولا و موجودات افسانه‌ای را باور می‌کند .

کمی ترس در این سن طبیعی است؛ اما اگر مکرر و بیش از حد باشد و موجب اضطراب و افسردگی کودک شود یا در عملکرد او اختلال ایجاد کند، حتما باید برای درمان به متخصص مراجعه کنیم.

علل ترس از تاریکی در کودکان:

• • تخیل فعال و قدرت تصویرسازی ذهنی بالای آنها
• • کامل نشدن رشد شناختی در کودکان
• • اختلاف والدین و دعواهای مکرر در خانه
• • والدین مضطرب
• • والدین بسیار مراقب که موجب وابستگی زیاد کودک به خود و ایجاد انواع اضطراب در او می‌شوند.
• • قرار دادن کودک در اتاق تاریک یا انباری برای تنبیه
• • دیدن فیلم ترسناک یا انجام بازی کامپیوتری ترسناک
• • تروما، تصادف و آسیب شدید
• • برخی از کودکان از لحاظ ژنتیکی در برابر انواع فوبیا آسیب‌پذیری بیشتری دارند.
• • اگر کودک، ترس همسالان یا حتی بزرگترها را از تاریکی دیده باشد، احتمالا از آنها تاثیر می‌پذیرد.

علائم و عوارض ترس از تاریکی:

• • اضطراب افراطی هنگام روبرو شدن با تاریکی
• • بی‌قراری هنگام تاریک شدن هوا
• • تپش قلب و احساس دلهره شدید در تاریکی
• • مقاومت در برابر مواجهه با تاریکی
• • بهانه گیری و وابستگی زیاد به والدین برای خوابیدن در اتاق آنها
• • گریه مداوم و بدون دلیل به‌ویژه پس از تاریک شدن هوا
• • انواع اختلال خواب از جمله کابوس
• • افسردگی
• • شب ادراری
• • لکنت زبان
• ترسی که شدید باشد، بیش از شش ماه طول بکشد و یا تاثیر منفی بر عملکرد کودک بگذارد حتما باید درمان شود.

راهکارهای درمان ترس از تاریکی در کودکان:

• ترس کودک را نادیده نگیریم و در مورد آن با او صحبت کنیم.
• کودک را مسخره نکنیم؛ حتی اگر ترسش از نظر ما غیرمنطقی است.
• بازی در تاریکی و سایه بازی کمک می‌کند کودک حس بهتری را در تاریکی تجربه کند.
• اگر از خوابیدن در اتاقش می‌ترسد، قبل از خواب کنارش بمانیم و کمک کنیم تا آرام شود. اگر مدام اجازه دهیم به دلیل ترس، در اتاق والدین بخوابد، همیشه وابسته به ما می‌ماند و ترسش هم ادامه پیدا می‌کند.
• قبل از خواب، کمک کنیم لحظات شاد روزانه یا بخشی از رویاهایش را که دوست دارد ، تجسم کند و به آرامش برسد.
• می‌توانیم چراغ خوابی را در اتاقش روشن بگذاریم تا بخوابد.
• به کودک اطمینان دهیم که در اتاقی نزدیک او قرار داریم و هر وقت که نیاز داشت می‌تواند ما را صدا کند تا نزدش بیاییم.
• از نور آبی یا سفید برای چراغ خواب استفاده نکنیم. نوری شبیه به نور طبیعی مناسب‌تر است.
• اتاق خوابش را خیلی شلوغ و پر از وسایل متعدد نکنیم؛ گاهی سایه لوازم در تاریکی شب موجب ترس کودک می‌شود.
• اسباب‌بازی‌های مورد علاقه‌اش را به عنوان نگهبان او در تاریکی قرار دهیم تا در طول شب مراقبش باشند. اگر دوست داشته باشد می‌تواند عروسک دلخواهش را به رختخوابش ببرد.
• با نظر خودش، کلمات جادویی را در نظر بگیریم که هروقت ترسید با تکرار آنها احساس آرامش و امنیت کند.
• برایش قصه‌هایی تعریف کنیم که در آن قهرمان توانسته است بر ترس از تاریکی غلبه کند.
• از کودک بپرسیم خودش چه روشهایی را برای کاهش ترس قهرمان قصه پیشنهاد می‌کند. روشهای پیشنهادی او احتمالا برای خودش هم موثر هستند.
• به ازای شبهایی که توانسته در تاریکی و به تنهایی بخوابد، به او پاداش دهیم یا تشویقش کنیم.
• بگذاریم در مورد ترسش نقاشی بکشد و نشان دهد از چه چیزی می‌ترسد.
• ورزش کردن در طول روز، کمک می‌کند شب آرام‌تری داشته باشد و راحت‌تر به خواب رود.
• به همراه او وارد اتاق تاریک شویم، سپس چراغ را روشن کرده، داخل کمد و پشت پرده و هر جایی را که او احتمال می‌دهد هیولا یا موجود ترسناکی پنهان شده باشد وارسی کنیم.
• اگر ترس بسیار شدید باشد (فوبیا) باید روشهای درمانی حتما زیر نظر متخصص انجام شوند. یکی از این روشها حساسیت زدایی منظم است. در این روش کودک به تدریج در موقعیت‌هایی که ترس بیشتری از آن دارد، قرار می‌گیرد.
ابتدا موقعیت کمی ترسناک را به کمک والدین در ذهنش تصور می‌کند. سپس یاد می‌گیرد چگونه آرام نفس بکشد و آرامشش را حفظ کند. به مرور به سراغ موقعیتهایی می‌رویم که موجب اضطراب بیشتری می‌شوند.
در مواجهه درمانی ابتدا کودک به همراه والدین وارد اتاق نیمه تاریک می‌شود تا با حس اضطراب مواجه و شرایط برایش عادی شود. در مرحله بعد باز هم به همراه والدین وارد اتاق کاملا تاریک می‌شود. درنهایت به تنهایی وارد اتاق تاریک شده ، با ترسش مواجه می‌شود.
این روش حتما باید با نظارت متخصص انجام شود تا آسیب مضاعفی به کودک وارد نکند. درمانگر با توجه به شرح حال کودک، سن او و میزان ترسش برنامه درمانی را تدوین می‌کند.

اگر ترس کودک شدید است و یا مدت زیادی طول کشیده‌است، حتما برای درمان او اقدام کنیم . ترس درمان نشده، رشد روانی و شناختی کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
اگر خودمان ترس درمان نشده‌ای داریم، فراموش نکنیم که ترسهای ما روی فرزندانمان هم تاثیر می‌گذارند. پس درمان آنها، کمک بزرگی به آرامش و احساس امنیت فرزندمان می‌کند.