تاثیر منفی فضای مجازی بر نوجوانان

در دنیایی زندگی می‌کنیم که اینترنت در آن گسترش زیادی پیدا کرده است. نوجوانان ساعات زیادی از وقتشان را در شبکه های اجتماعی می‌گذرانند. دوستان مجازی دارند؛ در گروههای مجازی عضو هستند و حتی گاهی هویت مجازی دارند. بدون شک در دنیای امروز بدون دسترسی به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی نمی‌توانیم زندگی کنیم؛ اما باید در کنار مزایای آن، با معایبش هم آشنا شویم تا اجازه ندهیم روی خودمان و فرزندانمان تاثیر منفی بگذارد. در این مقاله می‌خواهیم درباره تاثیر منفی فضای مجازی بر نوجوانان صحبت کنیم. اگر فرزند نوجوانی دارید و این موضوع، نگرانی شما هم هست، دعوتتان می‌کنیم با ما همراه باشید.

تاثیر منفی فضای مجازی بر نوجوانان ازمنظر روانشناسی

• افسردگی
• اضطراب
• نارضایتی از تصویر بدنی، اختلال بدشکلی و تمایل به عملهای زیبایی
• احساس تنهایی
• آسیب‌دیدن روابط در دنیای حقیقی به‌ویژه با والدین و سایر اعضای خانواده
• کاهش عزت‌نفس
• اعتیاد به اینترنت
• اتلاف وقت و افت عملکرد تحصیلی
• تمایل به تفریحات مخرب به‌جای ورزش و تفریحات سالم
• برقراری روابط ناسالم
• گرایش به رفتارهای نمایشی
• بی‌توجهی به ارزشهای خانواده و قوانین جامعه

فضای مجازی چه مشکلاتی را برای نوجوانان ایجاد می‌کند؟

اینترنت و فضای مجازی مثل هر پدیده و تکنولوژی جدید، ویژگیهای خوب و بد زیادی دارد. یکی از مشکلات مشترک تکنولوژیهای جدید این است که فرهنگ و راهکارهای استفاده درست از آنها را سالها پس از اختراع و فراگیر شدنشان یاد می‌گیریم.

شاید بهتر بود خودمان و فرزندانمان، اول روش درست استفاده را یاد می‌گرفتیم و بعد شبکه‌های اجتماعی و پلتفرمهای جدید را روی گوشیهای هوشمندمان نصب می‌کردیم؛ اما سالهاست که درحال استفاده از آنها هستیم و هر چند وقت یکبار پژوهش جدیدی توسط دانشمندان منتشر می‌شود که از یک ویژگی منفی فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی خبر می‌دهد.

در اینجا به چند مشکل ناشی از تاثیر منفی فضای مجازی بر نوجوانان که تا الان در مقالات علمی ذکر شده است، اشاره می‌کنیم:

برقراری رابطه دوستانه نامناسب در شبکه‌های اجتماعی

مهارت دوست‌یابی یکی از مهارتهای مهم زندگی است که از سن کم باید درباره آن به فرزندانمان آموزش دهیم. برای برقراری یک ارتباط سالم باید هم خودمان درباره طرز فکر و احساساتمان صداقت داشته باشیم و هم بتوانیم از صداقت طرف مقابلمان مطمئن شویم.

ازطرفی نوجوانان تمایل زیادی دارند که با گروه دوستان و همسالانشان وقت بیشتری بگذرانند و حتی حرفهایی را که به والدینشان نمی‌گویند، به دوستانشان خواهند گفت.

نوجوانان اکثر سوالاتشان را در گروههای مجازی مطرح می‌کنند و در آنجا به دنبال پاسخ می‌گردند. گفتگوها در فضای مجازی، بدون دیدن چهره طرف مقابل انجام می‌شود. امکان بررسی زبان بدن او وجود ندارد. محک زدن صداقت افراد بسیار دشوار است و گاهی حتی نمی‌توانیم از هویت و جنسیت واقعی او مطمئن باشیم.

یک تاثیر منفی فضای مجازی بر نوجوانان، برقراری رابطه نامناسب در شبکه‌های اجتماعی است. در این فضای غیرواقعی گفتگو، حتی بزرگترها هم ممکن است دچار اشتباه و سوءتفاهم شوند؛ چه برسد به نوجوانانی که هنوز تجربه کافی در مواجهه با افراد مختلف را ندارند.

هویت‌سازی مجازی نوجوانان در شبکه‌های اجتماعی

شبکه‌های اجتماعی جایی برای به اشتراک گذاشتن عکسهای شخصی از بهترین و شادترین لحظات زندگی است. نوجوان، هم‌سن و سالانش را می‌بیند که مدام درحال تفریحند؛ امکانات زیادی دردسترشان است؛ عکسهای لاکچری می‌گیرند و کارهای خارق‌العاده انجام می‌دهند. فارغ از اینکه این ویترین از زندگی افراد در اینستاگرام، فیس‌بوک و بقیه پلتفرمها چقدر واقعی است، نوجوان تمایل دارد وارد این رقابت شود و توجه دیگران را به خودش جلب کند.

سلفی‌های عجیب و غریب می‌گیرد؛ در چالشها شرکت می‌کند و ممکن است تمام روز فکرش مشغول پیداکردن راهی برای به‌دست آوردن لایک و کامنت بیشتر باشد.

بعد از گذاشتن پست جدید و شروع لایکها، مکانیسم پاداش در او فعال می‌شود و لذت زیادی را تجربه می‌کند. اگر تصاویری که نوجوان از خودش به اشتراک گذاشته، با هویت واقعی او فاصله داشته باشد، ممکن است عزت‌نفس او تحت‌تاثیر قرار گیرد.

یک تاثیر منفی فضای مجازی بر نوجوانان، افزایش نارضایتی آنها از ظاهرشان است. مشغله فکری درباره عیبهای ظاهری از ویژگیهای دوران نوجوانی است؛ اما گسترش شبکه‌های اجتماعی به این موضوع دامن زده است. تمایل به انجام عملهای زیبایی در سنین پایین و رژیمهای غذایی سخت و غیراصولی از معایب دیگر گسترش فضای مجازی است.

قلدری و محتوای نامناسب در فضای مجازی

در فضای مجازی افراد با هم رودررو نمی‌شوند و موقع حرف زدن، کسی آنها را نمی‌بیند؛ پس راحت‌تر می‌توانند هرچه دلشان می‌خواهد بگویند. نمونه‌های زیادی از پرخاشگری و اهانت افراد را در کامنتهای پستی از یک فرد مشهور دیده‌ایم. افرادی که شاید در دنیای واقعی خیلی متشخص و مودب به‌نظر برسند، در دنیای مجازی به‌راحتی توهین و فحاشی می‌کنند.

نوجوانان در این فضا آسیب زیادی می‌بینند. ممکن است درمعرض محتوایی قرار بگیرند که مناسب سنشان نیست. گاهی هم افراد بزرگتر به نوجوان زور می‌گویند؛ او را با تهدید مجبور به انجام کاری برخلاف میلش می‌کنند یا از او اخاذی می‌کنند.

راهکارهایی برای کاهش تاثیر منفی فضای مجازی بر نوجوانان

در دنیای جدی نمی‌توانیم نوجوانان را از اینترنت محروم کنیم یا مانع عضویت آنها در پلتفرمهای مختلف شویم. بسیاری از بخشهای زندگی مدرن به اینترنت گره خورده است و این درهم‌تنیدگی هر روز بیشتر هم می‌شود. نوجوانان قرار است در دنیای جدید و با تکنولوژیهای به‌روز زندگی کنند؛ بنابراین نمی‌توانیم تبلت و موبایل را از آنها جدا کنیم.

بهترین راهکار برای محافظت از نوجوانان دربرابر تاثیرات منفی فضای مجازی، آموزشهای به‌موقع و آگاهی دادن به آنهاست. اگر نوجوان بداند که چطور باید از تکنولوژی استفاده کند، کمتر آسیب می‌بیند.

چند راهکار برای جلوگیری از تاثیر منفی فضای مجازی بر نوجوانان

• با نوجوان صحبت کنید و درباره خطراتی که ممکن است در فضای مجازی با آنها مواجه شود، به او آگاهی دهید.
• برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی و اینترنت، با موافقت خودش، زمان و برنامه مشخصی را تعیین کنید.
• زمینه انجام فعالیتهای تفریحی مشترک و خانوادگی را در دنیای واقعی فراهم کنید. ببینید او به چه کارهایی علاقه دارد و برای آنها برنامه‌ریزی کنید.
• نوجوان را همان‌طور که هست بپذیرید و دوست داشته باشید. اجازه دهید بداند با تمام ویژگیهای ظاهری و شخصیتی واقعی خودش، ارزشمند و دوست‌داشتنی است.
• او را با کسی مقایسه نکنید.
• اگر نوجوان شما در شبکه‌اجتماعی خاصی عضو است، بهتر است شما هم در همان شبکه عضو باشید و با او تعامل برقرار کنید. عکسهایش را لایک کنید و همراه او در چالشهایی که مناسب هستند، شرکت کنید.