بیماری آلزایمر، علائم، روشهای پیشگیری و درمان

بیماری آلزایمر نوعی اختلال عصبی شناختی است که به‌تدریج باعث ضعف حافظه، یادگیری و برخی زمینه‌های شناختی در فرد می‌شود.

احتمالا در سالهای اخیر درمورد آلزایمر زیاد شنیده‌اید و در بعضی از فیلمها نمونه آن را دیده‌اید. شاید با شنیدن نام آلزایمر، تصویری از سالمندی که راه خانه‌اش را گم کرده است و یا فرزندانی که به دنبال پدر یا مادر گمشده خود می‌گردند در ذهنتان نقش می‌بندد. حتما شما هم نگران شده‌اید مبادا خودتان یا والدینتان به این بیماری دچار شوید.

درمورد بیماری آلزایمر چقدر اطلاعات دارید؟ علائم آن را می‌شناسید؟ با روشهای پیشگیری و درمان آن آشنایی دارید. در این مقاله نکات کلی درباره آلزایمر را با هم مرور می‌کنیم.

بیماری آلزایمر چیست؟

بیماری الزایمر یکی از انواع اختلالات عصبی شناختی است که در سال ۱۹۰۷ توسط روانپزشک آلمانی، آلویس آلزایمر برای اولین بار گزارش داده شد. اولین بیمار مبتلا به آلزایمر که علائم او دسته‌بندی و گزارش شده است، یک خانم ۵۱ ساله بود که دچار ضعف حافظه و اختلال در شناسایی مکان و زمان شده بود.

این اختلال، پیش‌رونده است؛ یعنی به مرور زمان سلولهای بیشتری از مغز از بین می‌روند و فرد دچار مشکلات جدی در تفکر، حافظه، شناخت و رفتار می‌شود.

بیماری آلزایمر از چه سنی شروع می‌شود؟

بعضی از افراد جوان، به محض اینکه چیزی را فراموش می‌کنند فکر می‌کنند دچار آلزایمر شدند. هر فراموشی نشانه آلزایمر نیست.

سن شیوع آلزایمر، بالای ۶۵ سال است. البته موارد بسیار کمی هم قبل از ۶۵ سال به این بیماری مبتلا شده‌اند که به آن آلزایمر زودرس می‌گویند.

علائم بیماری آلزایمر چیست؟

• فرد ممکن است حافظه خود را ازدست بدهد. این اتفاق به‌ویژه درمورد اطلاعات جدید رخ می‌دهد. مثلا ممکن است بیمار، یک خاطره قدیمی از سالهای دور را به یاد داشته باشد؛ اما فراموش کند وسایل شخصی‌اش را کجا گذاشته است.
• شناخت فرد تحت تاثیر این بیماری قرار می‌گیرد. کسی که قبلا به راحتی تصمیمهای مهم می‌گرفت و همزمان چند کار مختلف را مدیریت می‌کرد؛ حالا از عهده یک تصمیم‌گیری ساده یا انجام درست یک کار برنمی‌آید.
• فرد کارهای راحتی مثل درست لباس پوشیدن یا نوشتن را به سختی انجام می‌دهد.
• ممکن است برخی از افراد آشنا را دیگر نشناسد و یا جملات خود را نیمه‌کاره رها کند.
• رفتارهای تکانشی و وسواسی هم در این بیماری رایج است. فردی که همیشه رفتار محترمانه داشته، ممکن است در اجتماع طوری رفتار کند که موردپسند نباشد.

چه عواملی باعث ابتلا به آلزایمر می‌شود؟

دلیل اصلی ایجاد بیماری آلزایمر دقیقا مشخص نشده است؛ اما تحقیقات زیادی که در این زمینه انجام شده است تاثیر بعضی از عوامل را بر این بیماری نشان می‌دهد.

• ژنتیک: پژوهشها نقش بعضی از ژنها را در بروز آلزایمر اثبات کرده‌اند. افرادی که بستگان درجه یک آنها به این بیماری مبتلا بوده‌اند، فاکتور خطر بیشتری دارند. همچنین جهش ژنتیکی می‌تواند باعث ایجاد موارد نادر بیماری آلزایمر شود.
• سن: هرچه سن افراد بالاتر می‌رود، احتمال ابتلا به آلزایمر در آنها بیشتر می‌شود. درصد بالایی از مبتلایان بالای ۶۵ سال هستند.
• سبک زندگی ناسالم و بی‌تحرکی می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را بیشتر کند. عواملی مانند بیماریهای متابولیکی مانند فشارخون، بیماری قلبی و دیابت، سیگار کشیدن، چاقی و برخی از اختلالات مانند افسردگی مزمن و شدید در تحقیقات سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته‌اند و به احتمال زیاد در بروز آلزایمر موثر هستند.
• جنسیت زن یا مرد خیلی در این بیماری تعیین کننده نیست؛ اما مردها روند پیشرفت سریعتری را در آلزایمر طی می‌کنند.
• افرادی که مبتلا به سندرم داون هستند در سن پایین‌تری نسبت به دیگران شانس ابتلا به آلزایمر را دارند.
• ضربه شدید به سر هم احتمال خطر را بیشتر می‌کند.

روشهای تشخیص بیماری آلزایمر

گاهی اطرافیان بیمار با دیدن بعضی از علائم آلزایمر، فرد را برای تشخیص نهایی پیش پزشک می‌برند؛ گاهی هم متخصص طب سالمندی یا پزشک معالج فرد، به بعضی از نشانه‌ها مشکوک می‌شود و روشهای تشخیصی پیشرفته را توصیه می‌کند.

پزشک ابتدا به سابقه خانوادگی و علائم بالینی فرد توجه می‌کند. برای سنجش وضعیت ذهنی بیمار سوالات ساده‌ای را درمورد اطلاعات عمومی، اطرافیان یا تاریخ روز از او می‌پرسد. سپس تستهای عصبی و فیزیکی مانند تست بینایی و شنوایی، تست تعادل و تست عصب و عضله انجام می‌شود. در مرحله بعد عکسبرداری از مغز شامل MRI، سی‌تی‌اسکن و پت اسکن برای تشخیص التهاب یا تجمع پلاک در مغز انجام می‌شود.

مجموعه این آزمایشها و روشهای تشخیصی به پزشک کمک می‌کند تا بیماری را تشخیص دهد؛ گرچه هنوز در مراحل ابتدایی بیماری آلزایمر، تشخیص آن بسیار سخت است.

آیا آلزایمر درمان می‌شود؟

بیماری آلزایمر درمان قطعی ندارد؛ اما اگر پزشکان آن را در مراحل اولیه تشخیص دهند می‌توانند به کمک روشهای درمانی جدیدی که یافته‌اند هم سرعت پیشرفت آن را کم کنند و هم باعث بهبود کیفیت زندگی بیمار شوند.

روشهای درمان بیماری آلزایمر

تا الان درمان قطعی برای آلزایمر کشف نشده است؛ اما درمانهای موجود، طول عمر بیمار وکیفیت زندگی او را بیشتر می‌کنند.

همچنان تحقیقات برای یافتن روشهای جدید درمانی برای آلزایمر ادامه دارد و مقالات متعددی در این زمینه هم در ایران و هم در کشورهای دیگر چاپ شده است.

درمان دارویی آلزایمر

داروهایی برای کاهش نشانه‌های بیماری و کند کردن روند پیشرفت آن تجویز می‌شوند. برخی از این داروها نوروترنسمیتر استیل کولین را در سطحی بالا نگه می‌دارد تا حافظه بیمار را بهبود دهد. بعضی از داروها هم اثر گلوتامات را در مغز کاهش می‌دهد تا مانع از آسیب بیشتر به آن شود.

همچنین ممکن است به تشخیص پزشک از داروهای ضدافسردگی و اضطراب و ضدروان‌پریشی هم استفاده شود تا رفتارهای تکانشی و توهم بیمار را در مراحل پیشرفته بیماری کنترل کند.

درمانی غیردارویی و تغییر سبک زندگی بیمار

پس از تشخیص آلزایمر، هم بیمار و هم اطرافیان و مراقبین او نیاز به راهکارهایی دارند که کارایی آنها را بیشتر کند و باعث حفظ آرامش خانواده شود.

فرد بیمار باید تغذیه مناسبی داشته باشد و به اندازه کافی استراحت کند. محیط زندگی بیمار باید مناسب‌سازی شود. شاید نیاز باشد دفترچه یادداشتی دراختیار بیمار قرار گیرد تا قرار ملاقاتها، شماره تلفن دوستان و نزدیکان، برنامه مصرف داروها و حتی آدرس منزل در آن نوشته شود تا بیمار بتواند هنگام فراموشی به آن رجوع کند.

توصیه می‌شود مراقبت از فرد بیمار در خانه خودش انجام شود؛ چون تغییر محل زندگی او می‌تواند باعث افزایش اضطراب و پریشانی فرد شود.

برای حفظ تعادل فرد، تمام مسیر تردد او در خانه باید بررسی شود تا احتمال سرخوردن وجود نداشته باشد. در سرویس بهداشتی نرده یا میله‌ای برای حفظ تعادل نصب شود.

روشهای پیشگیری از بیماری آلزایمر

رعایت برخی موارد، احتمال ابتلا به آلزایمر را کاهش می‌دهد:

• سعی کنید سبک زندگی شاد و پرتحرکی داشته باشید و ورزش کنید.
• برنامه خواب منظمی داشته باشید.
• مصرف الکل و سیگار را قطع کنید.
• رژیم غذایی سالمی شامل انواع ویتامینها به‌ویژه ویتامین E و امگا۳ و آنتی‌اکسیدانها را رعایت کنید.
• با دوستان و نزدیکان بیشتر معاشرت کنید. در فعالیتهای اجتماعی شرکت کنید. انزوا می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را بیشتر کند.
• روابط سالم زناشویی داشته باشید.
• مهارتهای جدید مثل زبان خارجی یاد بگیرید؛ جدول حل کنید؛ مطالعه کنید.
• درصورت ابتلا به اختلالات روانشناسی، هرچه سریعتر برای درمان آن اقدام کنید.

درست است که بیماری آلزایمر کاملا درمان نمی‌شود و نشانه‌های نگران‌کننده‌ای دارد، اما با رعایت برخی از نکات می توانید شانس مبتلا شدن به آن را کاهش دهید.