بازی درمانی در روانشناسی و درمان اضطراب جدایی کودکان

 

بازی درمانی در واژه شناسی اصیل روانشناسی به معنای Play Therapy است .

اختلال اضطرابی، تجربه شدید و مزمن اضطراب است که منجر به نقص عملکرد و کاهش بهره‌وری در زندگی روزمره افراد می‌شود

.

اضطراب جدایی در کودکان، تجربه اضطراب شدید و نامتناسب مربوط به جدایی از خانه، والدین یا مراقبین اصلی کودک است.

اضطراب جدایی اغلب خود را در سن شروع مدرسه نشان می‌دهد.

روشهای مختلفی برای درمان اضطراب جدایی در کودکان وجود دارد که یکی از آنها بازی درمانی است.

اول ببینیم اضطراب جدایی چیست.

نشانه‌های اضطراب جدایی در کودکان

• علائم عمومی اضطراب مانند تپش قلب، حالت تهوع، سردرد و …
• حتی تصور جدایی موجب تشدید اضطراب در کودک و اجتناب او از قرارگیری در این موقعیتها می‌شود.
• گاهی کودک قبل از خواب دچار این اضطراب می‌شود، کابوس می‌بیند و شاید تقاضا کند کنار والدین بخوابد.
• ممکن است از رفتن به اردو یا منزل دوستان و اقوام بدون والدین خودداری کند.
• افکار ترسناکی هنگام جدایی از والدین دارد مثلا فکر می‌کند ممکن است دزدیده شود یا برای خود یا والدینش اتفاق وحشتناکی بیفتد.
• برای اجتناب از جدایی دست به کارهایی می‌زند تا والدین را کنار خود نگه دارد؛ مثلا ممکن است تمارض کند.
• احتمالا لجباز، غمگین و نیازمند توجه زیادی است.
• آگاهی حتی اجازه نمی‌دهد والدین یا مراقبین اصلی از جلو چشمش دور شوند.
• این اضطراب مداوم است و حداقل چهار هفته در کودکان ادامه می‌یابد.
• اضطراب جدایی در کودکان اغلب منجر به پایین آمدن عزت نفس، افت تحصیلی، مشکلات شناختی و کاهش فعالیتهای ارتباطی و اجتماعی او می‌شود.
• شروع اضطراب در کودکی، عامل خطر مهمی برای سایر اختلالات عاطفی و رفتاری مثل اختلالات تغذیه و خوردن، افسردگی و اضطراب در سنین بالاتر است.
•  شناسایی اولیه اختلال معمولا از طریق گزارش‌دهی والدین صورت می‌گیرد.

روشهای درمان اضطراب جدایی

• درمان فردی یا روان درمانی گروهی به کاهش نشانه‌ها کمک زیادی می‌کند.
• با درمانهای شناختی-رفتاری می‌توان مهارتهایی را برای کاهش اضطراب و حتی جلوگیری از افکار اضطراب‌آور به کودک آموخت.
• آگاهی دادن به والدین و حمایت صحیح آنها از کودک، منجر به کنترل اختلال می‌شود.
• حرف زدن با کودک، توجه به احساسات او، درک کردن کودک و کنترل اضطراب در والدین راهکارهایی است که توسط آنها خود والدین می‌توانند به بهبود اختلال کمک کنند.
• کمک گرفتن از بازی درمانی، هنر درمانی و روشهای آرام سازی کودک
• درصورت نیاز، روانپزشک با تجویز دارو در کنار روان درمانی به کودک کمک می‌کند.

روشها و تاثیر بازی درمانی بر اضطراب جدایی کودکان

بازی درمانی یکی از روشهای موثر برای کاهش اضطراب در کودکان است. تحقیقات زیادی هم در ایران و هم در دنیا درمورد تاثیر بازی درمانی بر اضطراب جدایی در کودکان انجام شده است که در اینجا به برخی از نتایج این تحقیقات اشاره می‌کنیم:

کودک همیشه به بازی نیاز و تمایل دارد و به کمک آن، روابط و پدیده‌ها را بهتر درک می‌کند.

شافر به نقل از تامپسون و رودلف اعتقاد دارد که درهم شکستن مقاومت در کودک، پالایش و تخلیه هیجانی، آموزش نمادین، ایجاد و ارتقای رابطه و دلبستگی و غلبه بر ترسهای دوران رشد از فواید بازی درمانی است.

[epcl_button label=”برای اینکه بدانید چه سبک دلبستگی دارید این آزمون را به صورت رایگان بدهید .” url=”https://ravanfix.com/test/%d8%a2%d8%b2%d9%85%d9%88%d9%86-%d8%a2%d9%86%d9%84%d8%a7%db%8c%d9%86-%d8%b1%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%86-%d8%b3%d8%a8%da%a9-%d8%af%d9%84%d8%a8%d8%b3%d8%aa%da%af%db%8c-%da%a9%d9%88%d9%84%db%8c%d9%86/” type=”outline” color=”red” size=”medium” icon=”fa-plus” target=”_self” rel=”dofollow”][/epcl_button]

بازی موجب ارتباط افکار درونی کودک با دنیای بیرون او می‌شود و برای مهار اشیا و موقعیتها به او کمک می‌کند.

بازی درمانی کمک می‌کند کودک احساسات و افکار خود را راحت‌تر بیان کند؛ زیرا بیان شفاهی احساسات برای کودکان مشکل است.

در فرایند بازی درمانی، نیاز به رابطه‌ای پویا میان درمانگر و کودک است تا به مرور زمان ارتباط امنی برای کودک شکل بگیرد.

بازی با پالایش روانی، شدت احساس ناکامی را در کودک کم می‌کند.

قبل از شروع فرایند درمان، کودک به همراه والدین وارد اتاق بازی می‌شود تا با آشنایی اولیه، به احساس آرامش و امنیت برسد و درمانگر هم به منظور تعیین اهداف درمانی با ویژگیهای کودک آشنا شود.

رویکردهای بازی درمانی

بازی درمانی رویکردهای متفاوتی دارد.

بازی درمانی گروهی ، استفاده موثر از دو روش درمان به صورت هم‌زمان است.

هدف بازی درمانی گروهی، کمک به مشارکت یادگیری، پذیرش خود و دیگران، خود مهارگری، احساس مسئولیت، احترام و بهبود عزت نفس و مهارتهای اجتماعی است.

بازی درمانی گروهی همچنین به کاهش افسردگی کمک می‌کند.

در بازی‌درمانی گروهی، کودک متوجه می‌شود تنها فردی نیست که با این مشکل مواجه شده است.

تحقیقات مختلف از موفقیت بازی درمانی در مهار اضطراب کودکان و کاهش شاخصهای فیزیولوژیک اضطراب در آنان خبر می‌دهند.

بازی درمانی با رویکرد شناختی رفتاری در کودکان سه تا هشت ساله کمک زیادی به حل مشکلات آنان می‌کند.

در رویکرد شناختی رفتاری در بازی درمانی، از عروسکها و اسباب‌بازیهای مورد علاقه کودکان برای دستکاری راهبردهای شناختی آنان استفاده می‌شود.

از جمله روشهای به کار گرفته شده، تکنیک تکمیل جملات ناتمام توسط عروسکها، جایزه دادن کودک به خود برای کارهای خوب، خود‌آرام‌سازی کودک با کمک مهارتهای مقابله‌ای و استفاده از نقشهای مثبت و منفی برای عروسکهاست.

هدف از استفاده از عروسکها، تشویق کودک به صحبت در مورد روابطش با سایرین و کشف نگرانیهای اوست.

گاهی از کودک خواسته می‌شود خودش نمایشی را برای عروسکها طراحی کند.

بازی با خمیربازی رنگی موجب کاهش مقاومت کودک و افزایش انعطاف‌پذیری او می‌شود.

داستان‌گویی کودک، کمک می‌کند از دنیای درونش سخن بگوید و نسبت به افکار و احساسات درونی خود آگاهی پیدا کند.

کودک، تمرینات را هم در حضور درمانگر و هم در خانه با کمک مادر یا شخصی که به او وابستگی دارد، انجام می‌دهد.

رویکرد شناختی درمانی، سازمان یافته است، اما در طی آن کودکان به صورت خودجوش عمل می‌کنند.

تکنیکهای رفتاری مورد استفاده شامل مدیریت وابستگی، حساسیت زدایی منظم و برنامه‌ریزی فعالیت است.

تکنیکهای شناختی شامل ثبت افکار، تغییر شناخت، گفتارهای درونی مقابله‌ای و ایفای نقش است.

ساختار کلی درمان به ویژگیهای کودک، اسباب‌بازیهای در دسترس و هدفهای درمانی تعیین شده توسط درمانگر بستگی دارد.

بازی‌درمانی نیاز به تکرار دارد تا مهارتهای آموخته شده به صورت رفتار روزمره درآیند.

محققان استفاده از بازی درمانی را برای درمان مواردی مانند اضطراب در کودکان، اجتناب‌ناپذیر می‌دانند.

امروزه تاثیر بازی‌درمانی بر بهبود اضطراب جدایی در کودکان اثبات شده است. استفاده از این روش، درمان را هم برای کودک و والدین لذت‌بخش می‌کند و هم تاثیر پایداری بر تغییرات ایجاد شده در کودک دارد که در مراحل بعدی رشد او می‌تواند راهگشا باشد.