بیماری پارکینسون چیست و چگونه درمان می‌شود؟
بیماری پارکینسون چیست و چگونه درمان می‌شود؟
بیماری پارکینسون (Parkinson’s Disease) یک اختلال پیش‌رونده است که در طول زمان، تخریب دستگاه عصبی مرکزی را به دنبال دارد. نشانه‌ها در ابتدا زیاد واضح نیستند و اغلب نادیده گرفته می‌شوند؛ اما به‌تدریج شدت علائم بیشتر می‌شود.
پارکینسون هنوز درمان قطعی ندارد؛ اما تحقیقات برای یافتن روشهای جدید درمانی برای این بیماری همچنان ادامه دارد.
علت ایجاد بیماری پارکینسون
پارکینسون در اثر کاهش دوپامین در مغز به وجود می‌آید. کمبود دوپامین، باعث اختلالات حرکتی می‌شود. آسیبهای سلولی مغز در اثر التهاب یا استرس هم می‌توانند نشانه‌های غیرحرکتی را ایجاد کنند. همچنین پایین بودن نوراپی‌نفرین برخی از اختلالات در عملکردهای غیرارادی بدن را ایجاد می‌کند.
عوامل محیطی و ژنتیکی متعددی باعث بروز پارکینسون می‌شوند یا احتمال ایجاد آن را بیشتر می‌کنند. به برخی از این عوامل اشاره می‌کنیم:
وراثت و ژنتیک: اگر بستگان درجه یک فرد مبتلا به پارکینسون شده باشند، احتمال ابتلا در او بیشتر می‌شود.
سن: بیماری پارکینسون اغلب بعد از میانسالی و در سنین بالا به وجود می‌آید.
جنسیت: مردان بیشتر از زنان مبتلا به پارکینسون می‌شوند.
سموم و آفت‌کشها: براساس تحقیقات، اگر فرد درمعرض سموم، آفت‌کشها و علف‌کشها قرار بگیرد، ریسک ابتلا به پارکینسون در او کمی بیشتر از افراد دیگر است.
ضربه شدید به سر: ضربات شدید به سر که باعث آسیب جدی به جمجمه و مغز می‌شوند، باعث افزایش احتمال ابتلا به پارکینسون می‌شود.
بیماری پارکینسون چه نشانه‌هایی دارد؟
- لرزش دست و پاها و چانه از نشانه‌های رایج پارکینسون است. در مراحل ابتدایی بیماری، لرزش بسیار خفیف است؛ اما به مرور که شدت بیماری بیشتر می شود، لرزشها هم شدیدتر می‌شوند. وقتی فرد در حال انجام فعالیت است، لرزش وجود ندارد یا کم است؛ اما وقتی فرد استراحت می‌کند یا بی‌حرکت است، لرزش شروع می‌شود.
- فرد در اندامها و تنه احساس سفتی می‌کند.
- حرکات او کند می‌شود؛ نمی‌تواند تعادلش را حفظ کند و گاهی زمین می‌خورد.
- اعصابی که حرکات عضلات صورت را کنترل می‌کنند دچار اختلال می‌شوند؛ به همین دلیل فرد نمی‌تواند حالتهای مختلف را در چهره خود نشان دهد.
- بیمار دچار یبوست، مشکل در کنترل ادرار، مشکلات جویدن و بلع، آبریزش از دهان، کاهش بویایی و گاهی مشکل در صحبت کردن می‌شود.
- تغییرات خلقی، اختلال خواب، بی‌انگیزگی و افسردگی هم در بیماری پارکینسون رایج هستند.
- بیمار هنگام راه رفتن به سمت جلو ختم می‌شود.
- در مراحل پیشرفته بیماری، فرد محدودیت حرکتی شدیدی دارد؛ ممکن است حتی نتواند از رختخوابش بلند شود و برای انجام کارهای شخصی خود نیاز به مراقبت مداوم دارد.
- سرعت پیشرفت نشانه‌ها در هر فرد متفاوت است.
- ممکن است در شروع بیماری، نشانه‌ها به قدری خفیف باشند که اطرافیان متوجه مشکل خاصی نشوند؛ گاهی نشانه‌ها اول در یک سمت بدن ظاهر می‌شوند و در مراحل پیشرفته در سمت دیگر هم دیده می‌شوند.
درمان بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون به طور قطعی درمان نمی‌شود؛ اما اگر درمان به موقع شروع شود بعضی از نشانه‌ها به ویژه نشانه‌های حرکتی بهبود پیدا می‌کنند یا با سرعت کمتری پیشرفت می‌کنند.
برای درمان علامتی پارکینسون با نظر پزشک و با توجه به شرایط بیمار، دارودرمانی یا جراحی انجام می‌شود.
دارودرمانی در پارکینسون
با توجه به نقش دوپامین در این بیماری، داروهایی برای کنترل و درمان علامتی استفاده می‌شوند که با مکانیسمهای مختلف مثل مهار تجزیه دوپامین یا تقلید تاثیر آن، دوپامین مغز را افزایش می‌دهند.
لوودوپا: یکی از مهمترین داروهای مورداستفاده در بیماری پارکینسون است که سطح دوپامین مغز را بالا می‌برد. این دارو عوارض جانبی مثل حرکات غیرارادی و گرفتگی عضلات دارد؛ به همین علت معمولا به همراه کاربی‌دوپا تجویز می‌شود.
همچنین از داروهایی با مکانیسم مهارکننده مونوآمین اکسیداز نوع B، آگونیستهای دوپامین و آنتی‌کولینرژیک هم استفاده می‌شود.
از آنجایی‌که بیماری پارکینسون مزمن است و کاملا درمان نمی‌شود، فرد باید داروها را تا آخر عمر مصرف کند. انتخاب نوع دارو، دوز مصرف، داروهای همزمان و تغییرات دارویی باید با نظر پزشک انجام شود و بیمار یا اطرافیانش نباید با نظر خودشان، دارو را قطع کنند؛ چون می‌تواند باعث ظهور عوارض شود.
جراحی
اگر بیمار به دارودرمانی پاسخ مناسبی ندهد یا نشانه‌های حرکتی او شدید و غیرقابل کنترل باشد، ممکن است پزشک جراحی را پیشنهاد کند.
در روش جراحی تحریک عمقی مغز، الکترودهای تحریک‌کننده‌ای را در بخشی از مغز که مسئول بروز نشانه‌هاست، قرار می‌دهند. همچنین دستگاهی را در قفسه سینه قرار می‌دهند تا تولید ایمپالسهای الکتریکی کنند.
این روش برای کنترل نشانه‌های حرکتی مثل سفتی اندام، لرزش دست و پا و چانه و کندی حرکات به کار می‌رود؛ اما مخاطراتی هم دارد.
روش جراحی دیگری هم وجود دارد که پزشک بخشهایی از مغز را که در ایجاد نشانه‌ها نقش دارند، تخریب می‌کند.
روشهای جدید درمانی
استفاده از سلولهای بنیادی برای استخراج سلولهای مولد دوپامین به تازگی در دنیا مطرح شده است. این روش هنوز به عنوان درمان رسمی پارکینسون شناخته نشده است و هنوز باید پژوهشهای بیشتری روی آن انجام شود.
پیشگیری و مدیریت علائم بیماری پارکینسون
عوامل اصلی ایجاد پارکینسون کاملا مشخص نیستند؛ اما تحقیقات نشان می‌دهد برخی راهکارها و تغییر سبک زندگی می‌تواند به پیشگیری از پارکینسون و کاهش نشانه‌های بیماری پس از ابتلا، کمک کند.
درمانهای حمایتی و توان بخشی
فیزیوتراپی و کاردرمانی می‌تواند برخی نشانه‌های حرکتی را بهبود دهد؛ به حفظ تعادل کمک و ماهیچه‌ها را تقویت کند.
درصورت بروز مشکل کلامی، از گفتاردرمانی استفاده می‌شود.
پیشگیری و تغییر سبک زندگی
رژیم غذایی مناسب: اگر بیمار دچار یبوست و مشکلات گوارشی باشد، رژیم غذایی او باید شامل فیبر، آب کافی و اسید چرب امگا ۳ باشد. آنتی‌اکسیدانهای موجود در میوه‌ها و سبزیجات احتمال بروز پارکینسون را کاهش می‌دهند.
ورزشهای هوازی: این ورزشها هم عضلات را تقویت می‌کنند هم باعث کاهش استرس می‌شوند. همچنین ورزش به مغز کمک می‌کند تا هم دوپامین بیشتری تولید کند و هم از دوپامین موجود، بهتر استفاده کند. برای حفظ تعادل، انعطاف‌پذیری و تقویت عضلانی، ورزشهایی مانند یوگا، پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، دویدن و شنا بسیار موثر هستند.
استراحت و سلامت روان: اگر مشکلاتی مانند اضطراب و افسردگی در زمان مناسب درمان شوند، احتمالا ابتلا به بسیاری از بیماریها ازجمله پارکینسون کاهش می‌یابد.
جمع‌بندی
مراقبت از فرد مبتلا به پارکینسون، طولانی مدت و پرچالش است. اگر نشانه‌های بیماری پارکینسون در مراحل اول شناسایی شوند و راهکارهای درمانی را تحت نظر پزشک آغاز کنید، کیفیت زندگی بیمار بالاتر می‌رود.
استفاده از درمانهای حمایتی کمک می‌کند بیمار استقلال بیشتری داشته باشد.
شاید به خواندن این مقاله هم علاقه داشته باشید:
بیماری آلزایمر، علائم، روشهای پیشگیری و درمان
