تاثیر رضایت شغلی بر سلامت روان
تاثیر رضایت شغلی بر سلامت روان
دکتر یاسین نجفی زادگان اشاره میکند که : اگر از کسی بپرسید که چرا شغلی را انتخاب کرده‌است، به احتمال زیاد اولین دلیلی که ذکر میکند، برآورده شدن نیازهای مالی و رفاهی خود و خانواده‌اش است. اما واقعیت این است که شغل ما، پاسخگوی نیازهای مختلف و متفاوتی از ماست. طبق هرم نیازهای مازلو، این نیازها از سطوح پایین که شامل هزینه تامین مایحتاج زندگی (از قبیل غذا، پوشاک و دارو) است تا سطوح بالاتر شامل احترام، احساس تعلق و خودشکوفایی را دربرمی‌گیرد.
رضایت شغلی شامل نگرش و احساس مثبت نسبت به شغلمان است که بر تمام جنبه‌های زندگی و از جمله سلامت روانمان تاثیر می‌گذارد.
رضایت شغلی یک مفهوم ذهنی و درونی است که می‌تواند در افرادی با شرایط یکسان، کاملا متفاوت باشد؛ یعنی دو همکار که وظایف مشابه و حقوق برابر دارند ممکن است رضایت شغلی متفاوتی را تجربه کنند یا حتی یکی کاملا از شغلش راضی و دیگری کاملا ناراضی باشد.
تاثیر عدم رضایت شغلی هم در افراد مختلف، با توجه به سلامت روان و آسیب‌پذیری متفاوت آنها، می‌تواند بسیار کم یا بسیار زیاد باشد.
عوامل موثر بر رضایت شغلی:
- درآمد حاصل از آن شغل، متناسب با تلاش فرد باشد و سطح قابل قبولی از رفاه را فراهم کند. سیستم حقوق و پاداش باید عادلانه باشد و به آینده فرد و خانواده او توجه شود.
- فرد احساس کند شغلش بامعنا و ارزشمند است و فایده‌ای برای جامعه دارد یا مشکل فرد دیگری را حل میکند.
- فرد از احترام و جایگاه اجتماعی خوبی برخوردار باشد. ممکن است او در شغلش درآمد بالایی نداشته باشد، اما احترامی که از طرف جامعه و اطرافیان دریافت میکند، بخش مهمی از نیازهای روانی او را ارضا کند.
- در انجام وظایفش، اختیارات معقولی داشته باشد تا بتواند برای کارش اولویت‌بندی و برنامه‌ریزی کند و از خلاقیت خود برای دستیابی به نتایج بهتر بهره ببرد. برخی از افراد کارهای یکنواخت را ترجیح می‌دهند،
اما برخی تنوع را دوست دارند و یکنواختی آنها را کسل میکند و موجب نارضایتی شغلی میشود. این موضوع کاملا به شخصیت فرد بستگی دارد و در افراد مختلف، متفاوت است. - شغل فرد در راستای علایق شخصی او باشد و از انجام کارش لذت ببرد نه اینکه فقط درآمدی کسب کند یا از سر اجبار وظایفش را انجام دهد. گاهی همین موضوع به ظاهر ساده ، ایجاد نشاط و سرزندگی میکند و باعث میشود فرد هر روز با اشتیاق زیادی به سر کارش برود حتی اگر مزایای مالی زیادی دریافت نکند.
- انجام درست مسئولیت محول شده، اعتماد به نفس فرد را بالا برده، موجب احساس لیاقت و توانایی در او میشود.
- فرد نیاز دارد حس کند می تواند استعدادهایش را شکوفا کند ، ترفیع بگیرد و چشم‌انداز روشنی برای پیشرفت شغلی داشته باشد.
- رابطه خوب فرد با همکاران و وجود محیط دوستانه و حمایتی، یکی از عوامل مهم موثر بر رضایت شغلی است. احساس تعلق و داشتن ارتباطات سازنده از جمله نیازهای همه انسانهاست. بخش مهمی از سلامت روان و عزت نفس هر فرد تحت تاثیر روابط اوست.
- انعطاف‌پذیری شغل و امکان پیشنهاد دادن، مشارکت فرد را در انجام وظایفش بالاتر می‌برد و او احساس آزادی بیشتری میکند.
- شرایط فیزیکی محیط کار هم باید مساعد باشد تا فرد از شغلش راضی باشد. این شرایط شامل دمای محیط، تهویه مناسب و ایمنی است.
- تشویق و تقدیر مدیران به او ثابت میکند که زحماتش دیده می‌شوند و برای مجموعه کاری خود، باارزش است. این موضوع فرد را برای انجام بهتر کارهایش دلگرم میکند و سبب افزایش رضایت شغلی میشود.
تاثیر عدم رضایت شغلی بر سلامت روان و جسم فرد:
- اضطراب شدید
- استرس دائمی در فرد که موجب بروز علائم روان-تنی مانند مشکلات گوارشی، سردرد یا حتی بیماریهای قلبی-عروقی میشود.
- خشم نهفته در فرد که می‌تواند سبب شود او در پاسخ به محرک بسیار کوچکی، رفتارهای انفجاری از خود نشان دهد.
- خستگی مفرط
- اختلال خواب
- کاهش عزت نفس، اعتماد به نفس و ایجاد خودگویی منفی
- حس ناامیدی، از دست دادن انگیزه و عدم تمایل فرد به تلاش و پیشرفت
- افسردگی و حتی در موارد شدید، تمایل به خودکشی
دلایل عدم رضایت شغلی:
- حقوق نامتناسب با تلاش و تخصص فرد یا کافی نبودن درآمد برای تامین نیازهای او و خانواده‌اش،سبب ایجاد احساس ناامیدی، ناکامی و سرخوردگی در فرد میشود.
- احساس بی‌عدالتی در پرداخت حقوق و پاداش یا ترفیع گرفتن که موجب میشود فرد احساس کند برای مدیران و همکارانش ارزشی ندارد یا زحماتش نادیده گرفته میشود. این موضوع می‌تواند آسیب جدی به عزت نفس فرد وارد کند.
- یکنواختی کار و یا کسب نتایج نامتناسب با تلاش در برخی افراد، موجب بی‌انگیزه شدن آنها میشود و رضایت شغلی را کاهش می‌دهد.
- ارتباط نامناسب و پر از تنش با همکاران، می‌تواند موجب استرس دائمی در فرد شود و حتی سلامت روان او را تهدید کند.
- ساعات کاری طولانی، موجب فرسودگی شغلی و آسیب به جسم و روان فرد میشود.
در برخی تحقیقات که دکتر یاسین نجفی زادگان انجام داده است ، مشاهده شده که رضایت شغلی با بالا رفتن سن افزایش پیدا میکند؛
اما مشخص نیست که این افزایش واقعی است یا صرفا نتیجه عادت کردن افراد به شرایط موجود و ناامیدی از امکان داشتن شغل مطلوب است
که درنهایت منجر به پذیرش شغل فعلی و کنار آمدن با آن میشود.
برای افزایش سلامت روان جامعه، باید کمک کنیم تا جوانان جویای کار بتوانند متناسب با استعدادها و علایق خود، شغلشان را انتخاب کنند نه به دلیل اجبار و نظر خانواده یا فشار شرایط زندگی.
مدیران مجموعه‌های کاری هم به این نکته توجه کنند که افزایش رضایت شغلی در کارکنانشان منجر به بازدهی بهتر و رونق بیشتر کسب و کار آنها میشود.
عدم رضایت شغلی یک موضوع فردی نیست، بلکه می‌تواند هم بر بهره‌وری و هم بر سلامت روان جامعه تاثیر بگذارد. به همین دلیل کمک به ایجاد رضایت شغلی، درنهایت به داشتن جامعه‌ای مولد، پویا ، شاد و سلامت می‌انجامد.
